صله رحم چيست و آثار قطع رحم چيست؟
کي از دستورات موکد دين مبين اسلام و يکي از مهم ترين آداب اجتماعي”صله رحِم” است که با عمل صحيح به آن، ريشه بسياري از کمبودها و نيازهاي اجتماعي از بين مي‌رود.
صله به معناي وصل است، و در اصطلاح به ارتباط و احسان و اظهار عطوفت و رعايت حال ديگران گفته مي‌شود.
رحِم به معني جايگاه اولاد در بدن زنان است، و در اصطلاح به مادر گفته مي‌شود.
صله رحم يعني رسيدگي و احسان به افرادي که با انسان، مادرِ مشترک داشته باشند ـ يعني رابطه نسبي داشته باشند ـ مانند عمو، عمّه، دايي، خاله و فرزندان آنها.
صله رحم از دستورات عام و پرمنفعت اسلام است، و کينه هاي خانوادگي را از بين مي‌برد، و جاي آن را به محبت و وداد مي دهد.
امام صادق(ع) فرموده اند: “صله رحم کن، حتي اگر با دادن يک ليوان آب به نزديکانت باشد. بهترين صله رحم بازداشتن خويش است از آزار آنها.”
حضرت اميرالمؤمنين علي(ع) فرمودند: “صله رحم کنيد حتي اگر به سلام کردن باشد”.
امام حسين(ع) فرموده است: “هر کس مي‌خواهد اجلش به تأخير بيفتد و روزي‌اش زياد شود، صله رحم کند.”
رسول خدا(ص) فرمودند: مردي فقط از عمرش سه سال مانده، ولي صله رحم مي‌کند و خداوند سي سال به عمرش اضافه مي‌کند؛ و مردي از عمرش سي سال مانده، اما قطع رحم مي‌کند و خداوند سه سال او را زنده نگه مي دارد؛ که “بحمدالله ما يشاء ويثبت وعنده ام الکتاب” ـ (رعد/39) ـ يعني خداوند هر چه را که بخواهد محو مي کند و هر چه را بخواهد، ثابت مي‌گرداند؛ و در نزد اوست حقيقت کتاب.
و نيز فرمودند: “نيکي به پدر و مادر و صله رحم حساب روز قيامت را آسان مي‌گرداند”.
و نيز امام صادق(ع) فرموده اند: اي ميسّر! گمان مي‌کنم تو زياد به اقوامت رسيدگي مي‌کني؟ ميسّر گفت: بله؛ من وقتي در بازار کار مي‌کردم و دو درهم مزد مي‌گرفتم، يک درهم آن را به عمّه‌ام مي‌دادم و يک درهمش را به خاله‌ام. امام فرمودند : به خدا قسم اجل تو دو بار فرا رسيد، ولي هر بار تأخير افتاد.
قطع رحم به معناي رسيدگي نکردن و محبت نداشتن نسبت به نزديکان است، و از نظر شرعي امر بسيار ناپسندي به شمار مي‌رود؛ به طوري که در روايات چنين آمده است: “اگر نزديکان شما ارتباط خود را با شما قطع کردند، شما وصل کنيد؛ زيرا گناه قاطع رحم بسيار عظيم است”.
اميرالمؤمنين(ع) فرمودند: “صله کنيد با ارحام خود، گرچه آنها با شما قطع کرده باشند.”
رسول خدا فرمود: “جبرئيل(ع) به من خبر داد که بوي بهشت از فاصله هزار سال راه شنيده مي‌شود، ولي عاق والدين و قاطع رحم و مرد سالخورده زناکار آن را نخواهند شنيد(يعني اين عده به اين اندازه از بهشت دورند!).”
بله خداوند بهشت را آفريد و آن را خوشبو ساخت و بوي بهشت تا هزار سال راه مي‌رود؛ ولي عاق والدين و قاطع رحم آن بو را نمي‌شنوند.
کنيز امام صادق(ع) مي گويد: امام در بستر بيماري و شهادت افتاده بود و گاهي از هوش مي‌رفت. يک بار که به هوش آمد، فرمود به حسين بن علي بن علي – که پسر عموي پدر امام بود – هفتار دينار بدهيد؛ و به فلاني، فلان مقدار و به فلاني، فلان مقدار بدهيد. به امام عرض کردم: آيا به مردي بخشش مي‌کنيد که مي‌خواست شما را به قتل برساند؟! امام فرمود: آيا مي‌خواهي من از آنها نباشم که خداوند توصيف کرده است: “و کساني که بنا به امر خدا صله مي کند، و از پروردگارشان ميترسند و از بدي حساب بيمناکند؟!”
در روايت است که “اگر براي نيکي به پدر و مادرت مجبور باشي راهي به درازاي دو سال را بپيمايي، برو و اين نيکي را انجام ده، و براي صله رحم هم تا يک سال راه را طي کن”.
شخصي به رسول خدا(ص) عرض کرد: من اقوامي دارم که به آنها احسان مي‌کنم ولي آنها مرا اذيّت مي‌کنند. مي خواهم ديگر کاري به آنها نداشته باشم. امام فرمودند: “در اين صورت خداوند همه شما را رها مي کند”. عرض کرد: پس چه کنم؟ امام فرمود: “به آن کس که تو را محروم ساخته بخشش کن، و با آن کس که از تو قطع کرده بپيوند، و آن را که به تو ظلم کرده ببخش؛ و اگر چنين کني خداوند پشتيبان تو خواهد بود”.
رسول خدا فرمودند: “آيا مي‌خواهيد بگويم بهترين اخلاق دنيا و آخرت چيست؟
گفتند: بله يا رسول الله! فرمودند: “اخلاق کسي است که با آن کس که از او بريده آشتي کند، و به آن کس که او را محروم کرده ببخشد، و آن را که بر او ستم کرده ببخشايد. و هر کس بخواهد مرگش به عقب بيفتد و روزي اش فراوان شود، بايد تقواي الهي را پيشه سازد و صله رحم کند.”
به رسول خدا عرض کردند: بهترين صدقه کدام است؟ فرمود: “صدقه به خويشاوندي که دشمني شما را در دل داشته باشد. پس صله رحم به خويشان، عام است و حتي بدخواهان را نيز شامل مي‌شود.”
البته مواردي هم وجود دارد که قطع رحم اجازه داده شده است؛ مثل مواردي که ارتباط فاميلي با انسان کافر و مشرک يا منافق موجب تأثيرپذيري انسان و افتادن به وادي خطرناک کفر و شرک و انحراف مي گردد؛ مواردي که رفت و آمد با فاميل آلوده و گنهکار موجب تاييد اعمال وي در ديد ديگران و جذب سايرين به وادي گناه مي‌شود.
با اين حال، قطع رحم غلط است و در اين موارد به حداقل رابطه بايد کفايت کرد، نه قطع کلي؛ مثلاً يک احوالپرسي تلفني ساليانه ضرري ندارد.
صله رحم با فاميل درجه يک ـ مثل عمو، عمه، خاله و دائي ـ واجب و با بقيه مستحب مؤکد است.
