بیشتر اسیدها مزه ترشی دارند بعضی اسیدها سمی هستند بعضی باعث سوختگی های شدید می شوند و تعدادی نیز کاملاً بی ضرر به شمار می آیند بعضی اسیدها نیز خوراکی و بسیار مفید هستند ما اسید سیتریک را از پرتقال و لیموترش به دست می آوریم بدنمان هم اسیدهایی را می سازند که به گوارش غذا کمک می کنند .
اسید سولفوریک یکی از قوی ترین و مهم ترین اسیدها است که به مقدار فراوان در تولید انواع کود ، فرآورده های نفتی و آهن و فولاد بکار گرفته می شوند آب باتری اتومبیل ها اسید سولفوریک رقیق شده با آب خالص است سایر اسیدهای قوی عبارتند از: اسید نیتریک و اسید کلرید ریک .
بازها یا قلیاها موادی هستند که مخالف و ضد اسیدها به شمار می آیند گرچه بعضی بازها از قبیل آهک (هیدروکسید کلسیم) و سود سوز آور همانند اسیدها خیلی فعال و خورنده هستند از بازها در فرآیند های صنعتی استفاده می شوند هیدروکسید منیزیم (مایع یا پودر سفیدی که برای برطرف کردن درد ناشی از حالت اسیدی معده مصرف می کنیم) نمونه ای از یک باز ملایم است بازی که در آن قابل حل می باشد ، قلیا نامیده می شود وقتی یک اسید و یک باز به نسبت مناسب با هم مخلوط می شوند یکدیکر را خنثی می کنند برای مثال اگر اسید کلرید ریک با سود سوز آور مخلوط شود حاصل واکنش آنها نمک معمولی و آب خواهد بود بعضی مواد وقتی با اسید و بازها تماس پیدا می کنند تغییر رنگ می دهند این مواد را معرف یا شناساگر می نامند تعنسل در محلول اسیدی از آبی به قرمز تغییر رنگ می دهند و در محلولهای قلیایی از قرمز به آبی می گراید .
اسید سولفوریک : اسید سولفوریک احتمالاً مهمترین ترکیب شیمیایی موجود است . و دهها مورد استفاده دارد که از تولید کود و پارچه تا ساخت دارو و مواد منفجره را شامل می شود این اسید در انباره که نوعی باطری است معمولاً در موتور اتومبیل مورد استفاده قرار می گیرد نیز وجود دارد اسید سولفوریک را به روش تماسی تقلید می کنند کانه هوایی که محتوی سولفید های فلزی یا گوگرد هستند در هوا سرخ یا برشته می شوند تا دی اکسید گوگرد به دست می آید سپس این گاز را در مجاورت یک کاتالیزور (یکی از اسید های فلز و و انادیم) حرارت می دهند تا آن را به واکنش بیشتر با هوا وارد و تری اکسید گوگرد حاصل شود درمرحله بعد تری اکسید را در اسید سولفوریک غلیظ حل می کنند تا اسیدی به نام اولنوم به دست آید. که سپس به دهقا با افزودن آب رقیق می شود و مقدار زیادی اسید سولفوریک برجای می ماند نمکهای اسید سولفوریک را سولفات می نامند که ترکیبات بسیار مفیدی را شامل می شوند و در صنایع مختلف از قبیل کود سازی داروسازی رنگ سازی مورد استفاده قرار می گیرند اسید سولفوریک ، بیش از هر نوع اسید دیگری در جهان تولید می شود و کاربرد دارد اسید سولفوریک را با فرمول شیمیایی HSO نشان می دهند میل شیمیایی شدیدی به آب (HO) دارد این خاصیت باعث می شود که اسید سولفوریک بتواند هیدروژن و اکسیژن را از بسیاری از مواد از جمله پوست جذب کند به همین دلیل کار کردن با آن خطرناک و نیاز به مراقبت دارد اسید کلرید مایع بی رنگ و بسیار خطرناک است که در مجاورت هوا دود می کند بوی تحریک کننده ای دارد بسیار خرنده است و باعث سوختگیهای شدید می شود این اسید را با حل کردن گاز کلرید هیدروژن در آب به دست می آید اسید کلریدریک غلیظ حاوی سه قسمت کلر، ید ، هیدروژن و هفت قسمت آب است کلرید هیدروژن از ترکیب گازهای کلر و هیدروژن به دست می آید راه دیگر تولید این گاز ترکیب کلر ید سدیم نمک معمولی با اسید سولفوریک است اسید کلریک یا بازها واکنش می کند و نمکهایی به نام کلرید را به وجود می آورد و در صنایع این اسید را برای تولید مواد شیمیایی دیگر یا آماده سازی بعضی از غذاها به کار می گیرند معده انسان نیز اسید کلرید ریک ضعیف تولید می کند یا طی عمل گوارش به شکسته شدن غذا ها کمک می کند اسید لاکتیک مایع بی رنک یا زرد رنگ است که معمولاً در شیر ترشیده و سایر محصولات لنبی ترش شده یا بریده شده دیده می شود که اسید در سرکه نیز وجود دارد و حاصل تخمینه قند است روش تجاری اسید لاکتیک را از تخمینه به دست می آورند و در دباغی و پارچه بافی و همچنین برای طعام بعضی غذاهای آماده مورد استفاده قرار می دهند .
اسید لاکتیک معمولاً در خون انسان و سایر جانوران وجود دارد به طور معمول وقتی ماهیچه های ما به انرژی نیاز دارند این انرژی در اثر شکسته شدن کربو هیدرات به وسیله اکسیژن تولید می شود اما وقتی به تمرین ها و ورزش های سخت می پردازیم خون نمی تواند اکسیژن لازم را برای این عمل به بافت های ماهیچه ای برساند و در نتیجه کربو هیدرات به شکل بی هوازی بدون اکسیژن شکسته می شوند و اسید لاکتیک به وجود می آید. این اسید می تواند درد خاصی را در ماهیچه ایجاد کند که درد ناگهانی نامیده می شود .
هنگام ورزشهای آرام ، کلوکز موجود در ماهیچه ها به مصرف می رسد تا انرژی تولید شود این فرآیند با تولید دی اکسید کربن و آب همراه است در ورزشهای سخت ممکن است اکسیژن لازم برای شکسته شدن کلوکز تأمین نشود در این حالت کلوکز و اسید لاکتیک تبدیل می شود وقتی میزان اکسیژن در خون بالا می رود اسید لاکتیک دوباره به گلیکوژن به کلوگز تبدیل می شود اسید نیتریک مایعی دود کننده بی رنگ و بسیار خورنده است مایع خورنده می تواند با مواد واکنش انجام دهد و باعث خوردگی آنها شود اسید نیتریک از ترکیب شدند هیدروژن ، نیتروژن و اکسیژن به وجود می آید و برای تولید کودها مواد منفجره (نظیر نیتر و گلیسیرین ) مورد استفاده قرار می گیرد.
اسید نیتریک از قرنها پیش شناسایی شده است . در آغاز قرن بیستم این اسید را از حرارت دادن اسید سولفوریک و نیترات سدیم به دست آوردند نیترات سیدم ماده ای طبیعی است که در آمریکای جنوبی یافت می شود وقتی جنگ جهانی دوم آغاز شد مقدار زیادی اسید نیتریک برای تولید مواد منفجره لازم بود با تمام شدن ذخایر نیترات سدیم در آلمان یک شیمیدان آلمانی به نام (فریتزهابر) روشی برای تولید اسید نیتریک با استفاده از آمونیاک و هوا ابلاغ کرد در این روش هیدروژن و نیتروژن آمونیاک و اکسیژن هوا بادها ترکیب می شوند و اسید نیتریک را به وجود می آورند
به طور کلی اسیدها موادی ترش مزه با pH کمتر از ۷ و باز(قلیا)ها موادی تلخ مزه با pH بیش تر از ۷ هستند. واکنش بین اسید و باز را خنثی شدن می نامند که فراورده ی آن آب و یک ترکیب یونی(نمک) است.اما برای بررسی شیمی اسیدها و بازها به تعریف دقیق و جامعی از این مواد نیاز داریم .در مورد اسیدها و بازها تعاریف متعددی ارائه شده است که شیمیدانان بنا به لزوم ازیکی از آنها استفاده می کنند … چهار تعریف اصلی اسید-باز عبارتند از : ۱-تعریف آرنیوس ۲-تعریف برونستد-لوری ۳-تعریف لوئیس ۴-سیستم حلالی
۱-تعریف آرنیوس : این تعریف توسط سوانت آرنیوس دانشمند سوئدی در سال ۱۸۸۷ ارائه شد.در این تعریف اسید ماده ای است که در آب یون هیدروژن (+H) تولید کند و باز ماده ایست که بتواند در آب یون هیدروکسید (–OH) تولید کند.در این تعریف خنثی شدن به معنای واکنش+H و –OH و تشکیل آب است.(یون هیدروژن در واقع یک پروتون است)
۲-تعریف برونستد-لوری : در سال ۱۹۲۳ یوهان برونستد و توماس لوری مستقل از یکدیگر نظریه ی کسترده تری ارائه کردند. در این تعریف اسید ماده ایست که +H به باز می دهد و باز ماده ایست که +H را از اسید می گیرد . پس هر چه اسید راحت تر پروتون از دست بدهد قوی تر است و باز هرچه توانایی بیشتری در گرفتن پروتون داشته باشد قوی تر است. در یک واکنش اسید و باز محصولات اسید و باز های جدیدی هستند زیرا اسید با از دست دادن پروتون به یک آنیون تبدیل می شود که می تواند دوباره پروتون بگیرد و یک باز است. و برعکس باز با گرفتن پروتون به یک کاتیون تبدیل می شود که می تواند یک پروتون بدهد و یک اسید است.
این دو ماده را که با گرفتن و دادن پروتون به هم تبدیل می شوند جفت مزدوج می نامند.و هر یک، اسید مزدوج و باز مزدوج نام دارند.
هرچه یک اسید قوی تر باشد(راحت تر+H بدهد) باز مزدوج آن ضعیف تر است زیرا میل کمتری به جذب پروتون دارد. و برعکس هرچه یک باز قوی تر باشد اسید مزدوج آن ضعیف تر است.
همواره اسیدها و بازهای قوی با هم واکنش می دهند. که فرآوده ی آن اسید و بازی ضعیف است.
۳-تعریف لوئیس : این جدیدترین تعریف اسید و باز است که در سال ۱۹۲۳ توسط گیلبرت لوئیس ارائه شد.اگر چه تا سال ۱۹۳۸ کار زیادی برای پیشرفت آن انجام نشد. در این نظریه اسید ماده ایست که به دلیل داشتن اربیتال خالی می تواند جفت الکترون بپذیرد و باز ماده ای است که دارای جفت الکترون نا پیوندی است. و خنثی شدن به وسیله ی تشکیل پیوند داتیو بین اسید و باز انجام می گیرد.
در مفهوم لوئیس موارد زیر می توانند نقش اسید داشته باشند:
ترکیباتی مثل BCl3 که به دلیل آرایش هشتایی ناقص یک اربیتال خالی دارند.
برخی از کاتیون های فلزی
برخی از فلزات در واکنش هایی که منجر به تولید کمپلکس می شود.
بعضی از ترکیبات دارای پیوند دوگانه مثل CO2 و SO2
ترکیباتی که می تواتتد لایه ظرفیت خود را گسترش دهند مثل PF5 + F– ===> PF–6 (اسید لوئیس)
۴-تعریف سیستم حلالی : در این مفهوم اسید به ماده ای گفته می شود که بتواند کاتیون حلال را تولید کند و باز ماده ایست که بتواند آنیون حلال مربوطه را تولید نماید.
