خطبه 178 نهج البلاغه
از سخنان امام(ع) كه در مورد گواهى به وحدانيتخداوند و بر رسالت رسول خدا(ص)و تقوا ايرادفرموده است.و گفته شده كه اين خطبه را پس از قتل عثمان در آغاز خلافتش ايراد كرده است[1]
خدا و پيامبرشهيچ كارى وى را به خود مشغول نمىسازد،و گذشت زمان در او دگرگونى ايجادنمىكند،و مكانى وى را در بر نمىگيرد،هيچ زبانى قدرت توصيفش را ندارد.نه تعداد فراوانقطرات آبها و نه ستارگان آسمان،نه ذرات خاك همراه گرد بادها در هوا،و نه حركاتمورچگان بر سنگهاى سخت و نه استراحتگاه مورچههاى ريز در شبهاى تار،هيچكدام ازاينها از او مخفى و پنهان نيست او بخوبى از محل سقوط برگها و حركات مخفيانه چشمهاآگاه است.
و گواهى مىدهم كه جز«الله»خدائى نيست و همتائى برايش تصور نتوان كرد،شك و ترديدىدر هستىاش وجود ندارد،به آئينش كافر نيستم و خلقتش را انكار نمىكنم.شهادت كسىكه نيتش راست،درونش پاك،يقينش خالص و ميزان عملش سنگين است.و گواهى ميدهمكه محمد(ص)بنده و فرستاده برگزيده وى از ميان خلائق است.كه براى تشريح حقائق آئينخدا انتخاب شده،و به ويژگيهاى خاص اخلاقى گرامى داشته و او را براى رساندن رسالتهاىكريمانهاش برگزيده،و همو است كه به وسيله وى نشانههاى هدايت آشكار، وتاريكيهاى كورى ضلالت جلا و روشنى يافته است.(تا همگان آنرا بشناسند و حذر كنند)
اى مردم!دنيا آرزومندان و دلبستگان خود را مىفريبد از وعدههاى دروغين به علاقمندانخود بخل نمىورزد،و بر آن كس كه بر دنيا پيروز گردد چيره خواهد شد(و سر انجاماو را هلاك خواهد نمود)سوگند به خدا،ممكن نيست هيچ ملتى از آغوش ناز و نعمت زندگىگرفته شده باشند مگر به واسطه گناهانى كه مرتكب شده‌اند زيرا«خداوند به بندگانستم روا نميدارد».اگر مردم آنگاه كه بلاها نازل مىشود و نعمتها را از آنها سلب مىكند،
با صدق نيت در پيشگاه خدا تضرع كنند و با قلبهاى پر محبت نسبتبه پروردگار،ازاو درخواست نمايند،مسلما آنچه از دستشان رفته باز خواهد گشت،و هر گونه مفسدهاىرا بر ايشان اصلاح خواهد نمود.من از اين مىترسم كه شما در جهالت و غرور قرار گرفته باشيد،چه اينكه در جريانات گذشته به سوئى مايل شديد كه از نظر من قابل تمجيد نبود، اما اگر وضع شما بار ديگر تغيير كند(و همچون زمان پيامبر،مسلمانانى خالص گرديد)سعادتمند خواهيد شد،وظيفه من جز تلاش و كوشش نيست.اگر مىخواستم بگويم و كوتاهىهاى شما را در باره خود باز گو كنم)مىگفتم،اما اميد استخداوند از گذشته صرفنظر كند!
نتیجه
[1]«ابن ابى الحديد»مىگويد:
اين خطبه را امام در آغاز خلافتش پس از قتل عثمان ايراد فرموده است(جلد 10 ص 62)
ابن شاكر ليثى قسمت اول اين خطبه را تا«و ثقلت موازينه»دركتاب«عيون الحكم»آورده.
و زمخشرى در جزء اول«ربيع الابرار»(خطى)ص 162 باب«تبدل الاحوال»قسمت ديگرى از آن يعنى از«و ايم الله ما كان فى قوم قط»الى«و اصلح لهم كل فاسد.»
را نقل نموده.و ابن«اثير»در كتاب نهايه كلمات پيچيده اين خطبه را تفسير كردهاز جمله در جزء سوم ص 282 ماده«عقل»جمله«المختص بعقائل كراماته»راتفسير نموده است.
(مصادر نهج البلاغه جلد 2 ص 435)
