مهرورزی در اسلام + دانلود فایل

محبّت مايه و سرمايهاى است كه جايگاهش ، قلبى كه در معارف الهيه از آن تعبير به

بيت اللّه و حرم اللّه و عرش اللّه شده است ، قلبى كه همه ارزش انسان به اعتبار

محتويات مثبت و نورانى آن است ، قلبى كه افق طلوع ايمان و يقين و عشق به حق

و مهرورزى نسبت به خلق خداست ، قلبى كه صاحبش از آن مراقبت و مواظبت

نموده و از اين كه جايگاه رذايل شود حفظش كرده و آن را به صلاح و سواد آراسته و

فضاى آن را شايسته جلوه فيوضات حضرت فيّاض نموده است . قلب خالى از حالات

مثبت و محروم از مايه مهر و محبّت بنا به نظر اولياى حق و به ويژه حضرت مولى

الموحدين ، صاحبش موجودى بىمنفعت و وجودى فاقد ارزش است .

۱) عِظَمُ الْجَسَدِ وَطُولُهُ لاَ يَنْفَعُ إذا كَانَ الْقَلْبُ خَاوِياً

بزرگى و بلندى بدن در صورتى كه قلب خالى از حقايق و حالات مثبت باشد سودى

نمىدهد .

رسول خدا صلي الله عليه و آله مىفرمايد :

۲) إذَا طَابَ قَلْبُ الْمَرْءِ طَابَ جَسَدُهُ وَإذَا خَبُثَ الْقَلْبُ خَبُثَ جَسَدُهُ

هنگامى كه قلب انسان از همه رذايل پاك باشد ، حركات بدن و اعضا و جوارحش پاك

خواهد بود و چون قلب آلوده باشد جسد و حركات اعضا و جوارحش آلوده خواهد بود .

و نيز از آن حضرت در روايت بسيار مهمى آمده :

إنَّ للّهِِ تَعَالى فِى الاْءَرْضِ أوَانِىَ أَلا وَهِىَ الْقُلُوب فَأحَبُّهَا إلَى اللّه ِ أَرَقُّهَا وَأصْفَاهَا

وَأَصْلَبُهَا ، أَرَقُّهَا ِلإخوانِ وَأَصْفَاهَا مِنَ الذُّنُوبِ وَأَصْلَبُهَا فِى ذَاتِ اللّهِ

براى خدا در زمين ظرفهايى است ، آگاه باشيد كه آن ظرفها قلبهاست محبوبترين آن

ظرفها در پيشگاه خدا مهربانترين و صافترين و سختترين آنهاست ، مهربانترينش

نسبت به برادران انسانى و ايمانى ، صافترينش از گناهان و سختترينش در استقامت

و پايدارى در راه خدا .

پيامبر بزرگ اسلام صلي الله عليه و آله در بيانى پر ارزش مىفرمايد :

۴) إنَّ اللّهَ تَبَارَكَ وَتَعالَى لاَ يَنْظُرُ إلى صُوَرِكُمْ وَلاَ إلى أمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إلى قُلُوبِكُمْ وَأعمَالِكُم

خداى تبارك و تعالى نه به ظاهر شما مىنگرد و نه به ثروت و اموالتان ، بلكه به قلوب

شما و اعمالتان نظر مىكند .

بر پايه آيات و روايات ، قلب در وجود انسان از موقعيت ويژهاى برخوردار است تا جايى

كه صلاح و فساد و پاكى و ناپاكى انسان در ارتباط با حالات اين مركز حساس و اين

سرمايه ملكوتى و عنصر عرشى است .

پارهاى از حركات و امور انسان ريشه در عشق و محبّت فراوان او نسبت به خلق خدا

دارد كه لازم است انسان ، قدردان اين عشق و محبّت باشد و خدا را نسبت به اين

نعمت معنوى سپاسگزارى كند ، در مثل انسان از مسيرى عبور مىكند ، مىبيند در

راه رفت و آمد مردم خارى ، تيغى ، سنگ و يا شىء آزار دهندهاى افتاده ، بدون آن

كه وضع و شخصيت خود را ملاحظه كند ، براى آن كه انسان و يا جاندارى در رفت و

آمدش از اين مسير صدمه و آزار نبيند ، جاده و راه را از آن اشياء آزار دهنده پاك

مىكند و يا گم شدهاى را به محلى كه گم كرده ، راهنمايى مىكند يا به عيادت

بيمارى مىرود يا جنازهاى را كه نمىشناسد تشييع مىكند و . . . اينها امورى است

كه محرك انجامش ،مايه و سرمايهاى چون محبّت و عشق به ديگران است كه جز

قلب جايگاهى ندارد ، آن هم قلبى كه به حيات معنوى و فيوضات الهى و بركات

آسمانى و نور ايمانى زنده است .

مهر ورزيدن به خود و ديگران ، فرمان سعادت‏بخش حضرت حق و همه پيامبران خصوصاً

پيامبر با كرامت اسلام و امامان بعد از حضرتش به همه مردم و به تمام جهانيان است.

مهرورزى و رحم به خود و ديگران زمينه تجلى رحمت حق به انسان و مهر خداوندى به

آدمى است .

قرآن مجيد مى‏فرمايد : يكى از صفات اهل ايمان مهر و محبّت و سفارش به صبر و

رحمت و مهرورزى به يكديگر است .

ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ .

علاوه بر [ انجام ] اين [ تكاليف ] ، از كسانى باشد كه ايمان آورده‏اند و يكديگر را به

صبر و مهربانى سفارش كرده‏اند .

روايات و معارف الهيه در رابطه با مهر و محبّت و اين كه به خود و ديگران محبّت ورزيد و

رحمت آريد مطالبى بسيار مهم و آموزنده دارند :

در روايتى از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده است :

إرحَم تُرحَم

مهر و محبّت ورز تا مورد مهر و محبّت قرار گيرى .

رسول اسلام صلي الله عليه و آله مى‏فرمايد :

الرَّاحِمُون يَرحَمُهُم الرّحمنُ تَبارَكَ وَتَعَالى إرحَمُوا مَن فِى الأرضِ يَرحَمْكُم مَن فِى السَّماءِ

خداى مهربان به مهرورزان مهر مى‏ورزد

هل الدين الاالحب. آيا دين غير از محبت است ؟

حافظ: نهال دوستي بنشان كه كام دل ببار آرد درخت دشمني بركن كه رنج

ببشمار آرد

بودائيسم ـ دهاماپادا: يك عقل صحيح و درست خدمتي را خواهد كرد كه نه يك پدر و

نه يك مادر و نه يك خويش مي كنند.

كنفوسيوس ـ آنالكتها‌1: يك جوان هنگامي كه در خانه است بايد نسبت به پدر و مادر

در خارج نسبت به بزرگتران با محبت و احترام باشد، بايستي مشتاق و درستكار

باشد. بايستي محبت او نسبت به همه جوشان بوده و دوستي نيكو را در خود

پرورش دهد.

دين كنفوسيوس: لائوتان از كنفوسيوس پرسيد: منظور شما از نيكوكاري و درستي

چيست‌؟ كنفوسيوس گفت: «منظور اين است كه در عميق ترين باطن قلب خود

نسبت به همه چيز محبت روا داريم، همة مردمان را دوست بداريم و سخت از افكار

خودخواهانه بپرهيزيم. اين است ماهيت نيكوكاري و درستي» در جائيكه محبت باشد

جدائي نيست.

دين تائو كان ينگ يين: با همه به مدارا و حسن سلوك و محبت رفتار كن

كتاب امثال سليمان نبي 15: خوان به قول درجائي كه محبت باشد بهتر است از

گاوپرواري كه با آن عدوات باشد.

رساله اول يوحناي رسول باب چهارم: اي حبيبان يكديگر را محبت بنمائيم زيرا كه

محبت از خداست و هر كه محبت مي نمايد از خدا مولود شده است و خدا را مي

شناسد و كسي كه محبت نمي نمايد خدا را نمي شناسد زيرا خدا محبت است.

امانوئل كانت: فرق است ميان آن كسي كه عملي از روي تمايل طبيعت انجام مي

دهد و آن كه براي اداي تكليف احترام به قانون مي كند، اولي حظ نفس برده و دومي

اداي وظيفه كرده است.

‌يوهان گتليپ فيخته: ظهور نيكي در اشخاص تجلي و نمايش ذات حق است و ذات

حق منشاء درستي اخلاق و كردار است.

شوپنهاور: شفقت بسيار خوب و بنياد اخلاق مي باشد، اما سعادت و آزادي تام در

سلب كلي اراده و خواهش است.

اگوست كنت: ترقي نوع انسان بسته به ميزان غلبه جنبة انساني بر جنبة حيواني

است. هنوز حس خودپرستي در مردم غالب است و مدار امر برزد و خورد و جنگ و

جدال است.

چارلز داروين: بزرگترين كمال كه موجودات جاندار در سير تحولي و تكاملي به آن

رسيده اند پديد آمدن عواطف و احساسات قلبي است كه در انسان بوجود آمده است

و انسان اگر مي خواهد حيوان نباشد بايد رحم و مروت و كرم و شجاعت و نوع پرستي

و خير خواهي را در خود بپرورد.

هربرت اسپنسر: چون در تكامل زندگي بايد كثرت به وحدت برسد مردم بايد به

معاشرت زندگي كنند و تا حدي دست از خود خواهي بردارند و رعايت حال ديگران را

كنند. هر فردي بايد خوشي ديگران را هم بخواهد.

فردريش نيچه: خودپرستي حق است و شفقت ضعف نفس و عيب است. حالا كه

خوب يا بد بدنيا آمده ام بايد از دنيا متمتع شوم هر چه بيشتر بهتر. براي حصول اين امر

اگر هم بيرحمي و مكرو فريب و جدال و جنگ لازم آيد انجام ميدهم . آنچه مزاحم و

مخالف اين فرض است اگر چه راستي و مهرباني و فضيلت و تقوي باشد بد است.

ارسطو: خودخواهي ازآن جهت بداست كه غالب مردم برتري كه براي خودنسبت

بديگران قائلند در تحصيل مال يا جاه يا لذتها است.

ولتـر: علم انسان را دانشمند ميكند ولي آدم نمي كند

مع استجلابک حسن ثنائهم و تبجحک باستفاضه العدل فیهم معتمداً فضل قوتهم بما

ذخرت عندهم من اجمامک لهم و الثقه منهم بما عوّدتهم من عدلک علیهم و رفقک

بهم فربّما حدث من الامور ما إذا عوّلت فیه علیهم من بعد احتملوه طیبه انفسهم به

فانّ العمران محتمل ماحمّلته

با بدست آوردن ثناء نیکوی آنها،جلب رضایت و خشنودی آنها و با خشنودی از عدالت

گستری در میان مردم در حالی که به افزایش توان آنها تکیه می کنی و بدانچه

نزدشان ( از محبّت ) اندوختی و به آنان بخشیدی و اطمینان به آنها بواسطه گسترش

عدالت وبواسطه مهر ورزی با آنان اگر در آینده مشکلی برای حکومت پیش آید

وبخواهی کاری را برعهده شان بگذاری ، با میل ورغبت خواهند پذیرفت زیرا عمران

وآبادی قدرت تحمل مردم را زیاد می کند .

امنیت ملی وبین اللملی هر نظامی برپشتوانه مردمی مبتنی است وتنها عاملی که

در 26 سال عمر نظام اسلامی ، موجب شده است که توطئه وترفندهای داخلی

وخارجی خنثی شده ودشمنان ناکام بمانند ، حضور گسترده مردم در صحنه بوده وبا

حماسه آفرینی مردم در 8سال دفاع مقدس ومبارزه با گروهکها در جنگ های قومیتی

، امنیّت ملّی وبین المللی نظام آنچنان تضمین شده است که دشمنان جرات رویارویی

با نظام اسلامی را ندارند . سخن امام علی (ع) در حدیث 339 غررالحکم در این رابطه

قابل توجه است که می فرماید: “من عدل فی سلطانه استغنی عن

اعوانه”زمامدارانی که عدالت گستری را پیشه خود کنند ، برای حفظ حاکمیت از اعوان

وانصار ویژه بی نیاز می شوند.

علت این بی نیازی ، پشتوانه عظیم مردمی است وامروز دولت هایی وجود دارد که به

علت ستم کاری به مردم موجودیت شان وابسته به ارتش ونیروهای ویژه می باشد

زیرا از پشتوانه مردمی محروم اند وآن حضرت در همان منبع در جمله ای بسیار زیبا

می فرماید :

“قلوب الرعیه خزائن راعیها فما اودعها من عدل أو جور وجده “

دلهای مردم خزینه ها وصندوقچه های زمامداران است پس اگر آنان عدالت پیشه کنند

، دلهای مردم از مهر ومحبت نسبت به عدالت گستری آنان لبریز می شود واگر

ستمکاری را پیشه کنند ، دلهای مردم از تنفر نسبت به آنان لبریز می گرد

دل های مردم عراق مملوّ از تنفر نسبت به صدام به خاطر ظلم وستم های بیشمار او

بود وبراین اساس هنگامی که آمریکا به عراق حمله کرد ،مردم نه تنها او را یاری

نکردند بلکه برای فروپاشی نظام جهنمی بعثی با آنان همکاری کردند و از نیروهای

بزدل و ویژه صدام هم کاری بر نیامد وپا به فرار نهادند ودرنقطه مقابل ، دل های مردم

ایران نسبت به امام خمینی (قدس سره شریف) سرشار از مهر ومحبت وصفا بود ودر

جنگ 8 ساله علیرغم اینکه همه قدرتمندان عالم پشت سر صدام قرار گرفتند اما دچار

شکست شدند ونظام جمهوری اسلامی به پیروزی رسید .

زمامداران ما خصوصاً دولت جدید به عدالت گستری باید به عنوان یک راهبرد اساسی

در امنیت ملی و بین المللی نگریسته وبحمدالله به این نکته تفطن وجود دارد .

که مردم را با عدالت می توان برای حفظ انقلاب وعبور نظام از گردنه های صعب العبور

در صحنه نگه داشت .

دولتى كه مردم سر كار مى آورند، نمى تواند با مردم بيگانه باشد، بدرفتارى كند و از

مردم فاصله بگيرد. دولت بايد غمخوار مردم باشد، نه فقط به عنوان يك ناصح مشفق،

بلكه كسى كه آستين بالا مى زند و در رفع مشكلات مردم گام برمى دارد، مردم از

گردش پيچيده كارها ناراضى اند. بايد گردش كارها روان شود و اين مستلزم بازنگرى

در نظامهاى حاكم ادارى است. تكثّر قوانين مصوب در موضوعات متماثل يا متشابه

نوعى امكان تفرق در اقدام يا فرار از مصلحتى را كه قانونگذار بر مبناى آن قانونگذارى

كرده است، فراهم آورده است. مجلس محترم با تنقيح قوانين مى تواند گامى مؤثر در

تسهيل امور و جلوگيرى از نارضايتيها بردارد. همچنين ما به عنوان دولت اسلامى بايد

در ترويج فرهنگ مهرورزى تلاش و جديت نماييم. دولت نبايد رقيب مردم در سرمايه

گذارى، توليد، جلب خدمات و تسهيلات و بهره گيرى از امكانات باشد. بسيارى از

نابسامانيها نارضايتيها به همين دليل است. بايد فرهنگ رقابت با مردم كنار رود و

سطح مشاركت مردم حتى المقدور بالا رود. كشور ما از اقوام گوناگون تشكيل شده

است. خوشبختانه، اكثر قريب به اتفاق مردم ما حول ايمان به اسلام و خداپرستى با

يكديگر مودت و برادرى دارند. گسترش فرهنگ مودت و محبت بين اقوام مختلف ايرانى

به انسجام ملى كمك مى كند و اقتدار ملى را بالا مى برد. توسعه مهرورزى يك اصل

پايه در حفظ وحدت و برادرى است كه رمز همه موفقيتهاست. كلام آسمانى امام را

فراموش نكنيم كه فرمودند: «رمز پيروزى شما وحدت كلمه است.» بايد سازوكارهاى

تقويت وحدت را پيدا كنيم، اصلى ترين ماده وحدت، محبت و مهرورزى است كه با

تحقق آن جايى براى تنازع، حسد، بخل، مانع تراشى و بداخلاقى باقى نمى ماند.

حفظ حقوق شهروندان هم با محبت رابطه مستقيم دارد؛ لذا گسترش فرهنگ

مهرورزى يك سياست و اصل مهم در دولت جديد خواهد بود..

سیره حکومتی امیرالمؤمنین (ع) کلید تحقق اصول چهارگانه دولت جدید کارگزاران نظام جمهوری اسلامی با نهادینه نمودن سیره های حکومتی پیامبر اکرم (ص) وامیر المومنان(ع)خواهند توانست تحقق بخش حکومت دینی واهداف وآرمانهای مقدس نظام باشند.

1-مهرورزی با مهربانی ، محبت و لطف قلبی

» و اشعر قلبک الرحمه للرعیه و المحبه لهم و اللطف بهم

دلت را با مهربانی و محبت و لطف واحسان نسب به مردم بپوشان

اشعار به معنای پوشیدن و شعار به معنی زیر پیراهن است و کنایه ازاین است که

رحمت و محبت و لطف تو نسبت به مردم ظاهری و بر اساس منافع وماصالح نباشد

بلکه باید قلبی باشد و همه جان تو آکنده از مهربانی ومحبت و لطف نسبت به آنها

باشد و نگذاری در دل تو ذره ای خشونت ، بغض و یا بی لطفی نسبت به آنها وجود

داشته باشد .

2- امانت دانستن پست و مقام » ، اساس مهرورزی

»و لاتکونن علیهم سبعاً ضاریاً تغتنم اکلهم فانهم صنفان : اما اخ لک فیی الدیین و إما نظییر لک

فی الخلق یفرط منهم الزلل و تعرض لهم العلل و تؤتی علی ایدیهم فی العمد والخطاء فأعطهم

من عفوک و صفحک مثل الذی تحب أن یعطیک من عفو و صحفه فانک فوقهم و والی الامر علیک

فوقک و الله فوق من ولاک و قد استقاک امرهم و ابتلاک بهم و لاتنبصنّ نفسک لحرب الله إنه لاید

لک بنقمته و لا غنی بک عفوه و رحمته و لا تندمنّ علی عفو «

نسبت به مردم مانند یک حیوان درنده حمله ور نشو که خوردن آنها را مغتنم بشماری زیرا مردم

دو گروهند : یک گروه برادران دینی تواند و گروه دوم مخلوقات خدا هستند که در خلقت

نظیر تو که دچار لغزشهایی شده و اسباب بدکاری به آنها رو یآورده و دانسته وندانسته

مرتکب خطا شده اند . بس با بخشش و گذشت خود آنان را عفو کن همانطور که

دوست داری خداوند با بخشش و گذشت خویش تورا بیامرزد زیرا تو بالادست آنها و

ولی امر بالادست و خداوند بالادست و لی امر تو می باشد و اراده کرده است که

کارشان را تو به سامان رسانی و آنان سبب آزمایش تو قرار داده و مبادا خود را برای

جنگ با خداوند آماده سازی که ترا توانایی خشم او نبوده و از بخشش و مهربانیش بی

نیازی نسیتی و هرگز نباید از بخشش و گذشت پشیمان شوی .

امام علی (ع) درنامه ای به اشعث فرماندار آذربایجان که پس از جنگ جمل در شعبان

سال 36 هجری در شهر کوفه نوشتند ، خطاب فرمودند :

»و إن عملک لیس لک بطمعه ( مطعمه ) و لکنه فی عنقک امانه«

همانا پست فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نبوده ، بلکه امانتی در گردن تو است .

حضرت علی (ع) براساس اصل « امانت » بودن پست و مقام مالک را بر حذر داشته

است که مردم را به چشم طعمه ای نگاه کند که با درنده خویی بخواهد گوشت تن آنان

( بیت المال ) تناول کند . حقیقت این است که اگر به مقام به دیده امانت نگاه نشود

موجب درنده خویی می شود و زمینه ستم و ستمگری را فراهم می سازد و لذا از این

دو سخن استفاده می شود که مبنای مهرورزی با بندگان خدا این است که پست و

مقام را یک امانت الهی بدانیم .

3-مهرورزی ؛ مبنای خوشبینی کارگزاران نسبت به مردم

امام علی (ع) در نامه به مالک اشتر می فرماید :

و( اعلم) انه لیس شیء بأدعی الی حسن ظن راع برعیته من احسانه الیهم و

تخفیفه الؤونات علیهم و ترک استکراهه ایا هم علی مالیس له قبلهم فلیکن فی ذلک

امر یجتمع لک به حسن الظن برعیتک فان حسن الظن یقطع عنک نصباً طویلاً «

بدان مالک ! هیچ وسیله ای برای خوش بین شدن کارگزاران نسبت ببه مردم کارآمدتر

از احسان نسبت به آنها و سبک کردن فشارهای زندگی از آنها و تحمیل نکردن آنچه را

که در حد توان مردم نسبت ، وجود ندارد . بنابراین برای موارد مذکور چنان تدبیر کن تا

اسباب خوشبینی نسبت به مردم برای تو فراهم شود زیرا خوشبینی نسبت به مردم

رنج طولانی مشکلات را از تو بر می دارد .

خوشبینی نسبت به مردم اساس تکیه به اراده الهی مردمی

امام علی (ع) دراین نامه سه مصداق از مهرورزی را بیان فرموده است :

1ـ احسان 2ـ سبک کردن فشارهای زندگی از دوش مردم 3ـ تحمیل نکردن آنچه که در

حد توان مردم نیست

سپس حضرت نتیجه مهرورزی را در مصادیق سه گاه خوشبینی نسبت به مردم مطرح

کرده اند حقیقت این است که حکومتهای سلطه پذیر در طول تاریخ استعمار ، باید

بدبینی نسبت به نقش وتوانمندی مردم در مقابله با دشمنان ، دست تسلیم در برابر

دشنان بلند کرده اند و با تکیه به آنها دچار خود فروختگی و خیانت به ملت شده اند .

این مطلب دردوران قاجار و پهلوی بخوبی مشهود می باشد و تاریخ سلسله این

دوخاندان آکنده از خیانتها و ذلتها می باشد .

عوامل اصلی این بد بینی درست نقطه مقابل عوامل سه گانه ای است که حضرت

امیر (ع) برای خوشبینی کارگزاران به مردم بیان شده است یعنی : ظلم ، سنگین

کردن فشارهای ناشی از حیف ومیل بیت المال بر مردم وتحمیل کردن خواسته های

استعماری دشمنان بر مردم بواسطه استبداد آن عوامل موجب به حاشیه رانده شدن

مردم از حیطه قدرت و اقتدار حکومتهای سلططه پذیر شده و نگرش تحقیر آمیز آنها

نسبت به مردم درمجموع بدبینی نسبت قدرت مردمی رابرای آنها بهمراه آورده و آنان

با تکیه به نبردهای نظامی و قدرت اطلاعاتی و قدرت دشمنان به حیات ننگین حاکمیت

خویش ادامه داده اند .

و اما حکومت دینی با مهرورزی بواسطه عوامل سه گانه مذکور به قدرت وتوان مردم

خوشبین می شود زیرا با مهرورزی ، مردم به صحنه قدرت ، اقتدار نظام وارد می شوند

وتوان عظیم و شگفت انگیز اراده مردم آشکار می شود و بدین ترتیب ، کارگزاران به

مردم و توان آنها خوشبین شده و بجای تکیه بر دشمنان به ارادة الهی مردم تکیه می

کنند .

بر این اساس یکی از دستاوردهای مهم نظام اسلامی ، ظهور و بروز قدرت ارادة مردم

است بنحوی که مقام معظم رهبری در موضع گیری در برابر توطئه هسته ای استکبار

جهانی فرمودند که ما بدنبال ساخت بمب اتمی نیستیم و بمب اتمی ما اراده مردم

است . امروز تنها قدرتی که میتواند برقدرت هسته ای استکبار جهانی غلبه پیدا نماید

، قدرت مردم است ، قدرتی که در چارچوب تئوری مردم سالاری دینی تحقق می یابد

و این همان قدرتی است که 26 سال است که نظام جمهوری اسلامی را در برابر

تمامی توطئه های استکباری و صهیونیستی حفظ نموده و سیر رشد و پیشرفت را

برای ایران اسلامی تضمین کرده است . حقیقت این است که هیچ قدرتی توان مقابله

با اراده مردمی را ندارد که با تکیه بر خداوند امدادهای غیبی او و با فرهنگ شهادت به

خود آگاهی وخود باوری رسیده است .

4-مهرورزی با مردم جز با دلهای پاک ممکن نیست

امام علی (ع) در نامه به مالک اشتر می فرماید :

» و إن افضل قره عین الولاه استقامه العدل فی البلاء و ظهور موّده الرعیه و إنه لاتظهر

موّدتهم الّا بسلامه صدورهم

همانا برترین چشم روشنی کارگزاران بر پایی عدالت در شهرها و ظهور محبت آنها

نسبت به مردم است و این محبت و مهرورزی ظهور پیدا نمی کند مگر بواسطه

سلامت و پاکی کارگزاران

5-مهرورزی کارمندان با مردم مستلزم نظارت است

» ثم أسبغ علیهم الارزاق فانّ ذلک قوه لهم علی استصلاح انفسهم وغنی للهم عن

تناول ما تحت ایدیهم و حجه علیهم إن خالفوا أمرک أوثلموا امانتک . ثم تفقد اعمالهم

وابعث العیون من اهل الصدق و الوفاء علیهم فان تعاهدک فی السر لامورهم حدوه

لهم علی استعمال الامانه و الرفق بالرعیه

سپس حقوق فراوان به آنها عطا کن زیرا حقوق فراوان موجب توانایی آنها در اصلاح

خویشتن می گردد و موجب بی نیازی از دست درازی به اموال بیت المال می شود

واتمام حجتی است بر آنان در صورت مخالفت امر تو و یا خیانت در امانت . سپس رفتار

کارمندان را مورد بررسی قرار ده و بازرسانی را بر آنان بگمار از اهل صدق و وفاداری

زیرا بازرسی پنهانی سبب امانتداری ومهربانی آنان با مردم می شود .

6-آسیب شناسی مهرورزی

» ایاک والمن علی رعییتک باحسانک أو التزید یذهب بنور الحق و فتتبع موعدک

بخلفک فان المن یبطل الاحسان و التزید یذهب بنور الحق و الخلف یرجب المقت عند

الله و عند الناس قال الله تعالی کبر مقتا عند الله أن تقولوا تفعلون

بر حذر باش از اینکه نسبت به احسان به مردم بر آنها منت بگذاری و یا نسبت به کار

خویش برای مردم بزرگ نمایی کند یا وعده ای به مردم بدهی و خلف وعده کنی زیرا

منت گذاری احسان را باطل و بزرگ نمایی نور حق را خاموش می سازد و خلف وعده

موجب خشم خداوند و مردم می شود ، خداوند فرموده است : دشمنی بزرگ نزد

خداوند آن که بگوئید چیزی را که عمل نمی کنید .

احسان از مصادیق مهم مهرورزی نسبت به مردم است و آسیب آن منت گذاری است

که موجب می شود که تأثیر احسان که ایجاد محبت در دلهاست از بین برود .

7- مهرورزی به وسیله شفاف سازی و عذرخواهی

امام علی (ع) درنامه 53 فراز 129 تا 131 به مالک اشتر می فرماید :

» وإن ظنت الرعیه بک حیفا فأصحر لهم ببعذرک و اعدل عنک ظنونهم باصحارک فان

فی ذلک ریاضه منک لنفسک و رفقاً برعیتک و اعذاراً تبلیغ به حاجتک من تقویمهم علی الحق «

هرگاه مردم نسبت به بی عدالتی تو سوءظن پیدا کنند پس عذر خویش را آشکارا با

آنان در میان بگذار و سوءظن آنها را بر طرف کن که این کار ریاضتی برای خودسازی

توست و موجب مهرورزی به مردم است و در آن پوزش خواهی وجود دارد که نیاز

حکومت را بر بنیان گذاری جامعه و مردم بر حق تحقق می بخشد . یکی از ارکان مردم

سالاری دینی ، به فرمایش امام راحل (قدس سره الشریف) ، مردم را ولی نعمت خود

دانستن است . با این نگرش مردم حق دارند که در عملکرد کارگزاران خصوصاً در حوزه

عدالت ، حساس باشند در اینصورت اگر نسب عدالت کارگزاران گمانی ایجاد شود ، بر

طبق سخن امیرالمؤمنین علی (ع) ، این گمان باید از طرف حاکمیت به رسمیت

شناخته شود ودو گونه برخورد باید با آن صورت گیرد .

1.شفاف سازی افکار مردم در صورت عدم صحت گمانه زنی آنان

2.عذر خواهی از مردم در صورت صحت گمانه زنی آنان .

سپس حضرت سه اثر را برای چنین برخوردی با مردم بشمرده اند :

اثر اول : خود سازی کارگزاران

حقیقت این است که احترام به نقطه نظرات مردم موجب مبارزه با نفس اماره است

نفسی که خصوصاً در حوزه قدرت و مقام بسیاری از کارگزاران را به تکبر و تحقیر وامی دارد .

اثر دوم : مدارا با مردم
» رفق «با مردم دومین اثری است که چنین برخوردی با گمانه زنی مردم نسبت به

عدالت حکومت برای کارگزاران حاصل می کند . رفق به معنای مدارا است . اما

مدارایی که توأم با مهربانی و رفاقت است لذا آن حضرت در نامه 46 خطاب به یکی از فرماندارا می فرماید :

»ارفق ماکان الرفقق ارفق و اعتزم بالشده حین لاتغنی عنک الا الشده «

آنجا که مدارا کردن بهتر است مداراکن و در جایی که جز با درشتی کار انجام نگیرد درشتی کن
تقابل بین رفق و شدت در این سخن بیانگر آنست که رفق به معنای مدارا است اما

مدارای همراه با مهربانی و نرمش . مداراکردن با مردم که توأم با رفاقت و مهربانی

نمودن با آنهاست از مصادیق مهم مهروزی است که بواسطه شفاف سازی یا

عذرخواهی در برابر گمانه زنی های مردم درامر عدالت تحقق می یابد و اینگونه

مهرورزی نسبت به مردم مبتنی بر نگرش تکریمی به مردم است که از پایه های مهم

مردم سالاری دینی است . یعنی « خود را خام ملت دانستن » و« آنها را ولی نعمت

خود داشتن» است که مفادجمله رسول خدا (ص)است که می فرمود:«رئیس القوم

خادمهم»؛

رئیس قوم خادم آنهاست.

اثر سوم : امیر المؤمنین (ع) پایه گذاری جامعه ومردم بر حق را از نیازهای حکومت

اسلامی و کارگزاران آن دانسته اند و عذرخواهی کارگزاران در صورت قصور و تقصیر را

وسیله رفع این نیاز مطرح فرموده اند . « تقویم » از قوام یعنی بنیان ریشه گرفته است

و به معنای بنیان گذاری است و « تقویمهم علی الحق » یعنی بنیان گذاری مردم و

جامعه بر حق .

نویسنده در این فراز از نوشتار نمی تواند احساس عمیق خود را نسبت به امام

خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی و بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی و احیاگر اسلام

ناب محمدی (ص) و جامعه اسلامی ابراز نکند که هر آنچه از مقوله های حکومتی که

تاکنون از منبع سرشار و دریا گونه نهج البلاغه استفاده نموده و برای نهادینه کردن در

حکومت اسلامی فرا روی کارگزاران قرار داده ایم، در سخن و عمل حضرت امام راحل

تجلی یافته است و معظم له از « ب » بسم الله رهبری خویش تا « س» و الناس آن

تمامی دستورات امیرالمؤمنین را مو به مو اجرا نموده است از صفحه ذهن می گذرد

هنگامی که صریحاً درقضیه نخست وزیری بازرگان از ملت عذر خواهی کرد و با این عذر

خواهی خط حق طلبی ملت را تقویت نمود و دائم با شناخت گمان هایی که برای

ملت بوجود می آوردند ، با شیوه شفاف سازی و روشنگری مردم را هدایت می نمدند

. روحش دراعلی علبین عند ملیک مقتدر مأوی گزیند .

8- مهرورزی بر رعایت حقوق متقابل ملت و دولت مبتنی است .

» و اعظم ماافترص سبحانه من تلک الحقوق ( التی افترضها لبعض الناس من علی

بعض ) حق الوالی علی الرعییه و حق الرعیه علی الوالی فریضه فرضها الله سبحانه

لکل علی کل فجعلها نظاماً لالفتهم و عزاً لدینهم «

بزرگترین و مهمترین حقوقی که خداوند میان مردم واجب نموده است ، حق رهبری بر

مردم و حق مردم بر رهبری است . حقوقی که دارای منفعت متقابل است برای هریک

بر دیگری و ای حقوق متقابل را نظام و سامانه ( سیستم ) الفت و همبستگی میان

رهبر و مردم و موجب عزت دین قرار داد . اصول چهارگانه ای که دولت اصول گرا بعنوان

پایه های مدیریت اجرایی کشور قرار داده است یعنی : عدالت گستری ، مهرورزی ،

خدمتگذاری و تحول از عواملی است که الفت و پیوند و همبستگی بین رهبریت نظام

و مردم را تحقق می بخشد مراد از رهبریت نظام ، شخص رهبر و کارگزاران حکومتی

امور آنها را تدبیر می کند . شایان توجه است که مهرورزی متقابل ملت و حکومت یکی

از پایه های الفت و همبستگی ملی و دینی است . یعنی همانگونه که دولت باید به

مردم مهرورزی کند ، مردم نیز باید به دولت مهرورزی نماید و دراینصورت است که الفت

و همبستگی میان دولت و مردم بوجود می آید . ان شاءالله در پایان به وظایف مردم در

برابر رهبری اصول چهارگانه دولت خواهیم پرداخت .

امیرالمؤمنین علی (ع) تحقق الفت و مهرورزی متقابل بین مردم و دولت را در چارچوب

نظام و سامانه حقوق متقابل مردم و دولت دانسته اند و در اینصورت است که

مهرورزی به الفت وهمبستگی باید از بین مردم و دولت منجر می شود .

9- غرور زدگی آفت ، مهرورزی

امام علی (ع) در فراز اول نامه 50 خطاب به فرماندهان خود می فرماید :

» اما بعد فان حقاً علی الوالی آلا ییغیره علی رعیته فضل ناله و لاطول خص به أن ما

قسم الله له من نعمه دنوا من عباده و عطفاً علی اخوانه

بر رهبر و دولت اسلامی واجب است که برتری که به آن دست یافته است و فضیلتی

که به او اختصاص یافته ، موجب طغیان نسبت به حقوق مردم نشود بلکه آن فضائل را

نعمتهایی مقدر شده از جانب خداوند می باشد که باید موجب نزدیک شدن به بندگان

خدا و محبت و مهربانی نسبت به برادران دینی شود .

امام كاظم (ع)عليه السلام مي فرمايد :

مهرورزي و دوستي با مردم ، نصف عقل است .

از آنجا كه امام كاظم (ع) در يكي از سخت ترين دورانهاي مبارزه و دشوارترين اوقات

تقيه و پنهانكاري مي زيسته است، ثبت ماجراها و داستانهاي ايشان و گذر از حصار

ممنوعيتهاي رژيم حاكم و رسيدن به نسلهاي بعدي در حد خود يك معجزه به حساب

مي آيد. بر ماست كه بر اين داستانهائي كه به دست ما رسيده استدلال كنيم اگر چه

مي دانيم آنچه به دست ما رسيده قطره اي از معجزات و داستانهاي شگفت انگيز آن حضرت مي باشد.

مهرورزی به بندگان خدادرکلام مولاعلی(ع)» و اشعر قلبک الرحمه للرعیه و المحبه لهم و اللطف بهم

دلت را با مهربانی و محبت و لطف واحسان نسب به مردم بپوشان

اشعار به معنای پوشیدن و شعار به معنی زیر پیراهن است و کنایه ازاین است که

رحمت و محبت و لطف تو نسبت به مردم ظاهری و بر اساس منافع وماصالح نباشد

بلکه باید قلبی باشد و همه جان تو آکنده از مهربانی ومحبت و لطف نسبت به آنها

باشد و نگذاری در دل تو ذره ای خشونت ، بغض و یا بی لطفی نسبت به آنها وجود

داشته باشد
»و لاتکونن علیهم سبعاً ضاریاً تغتنم اکلهم فانهم صنفان : اما اخ لک فیی الدیین و إما

نظییر لک فی الخلق یفرط منهم الزلل و تعرض لهم العلل و تؤتی علی ایدیهم فی

العمد والخطاء فأعطهم من عفوک و صفحک مثل الذی تحب أن یعطیک من عفو و

صحفه فانک فوقهم و والی الامر علیک فوقک و الله فوق من ولاک و قد استقاک امرهم

و ابتلاک بهم و لاتنبصنّ نفسک لحرب الله إنه لاید لک بنقمته و لا غنی بک عفوه و

رحمته و لا تندمنّ علی عفو«

نسبت به مردم مانند یک حیوان درنده حمله ور نشو که خوردن آنها را مغتنم بشماری

زیرا مردم دو گروهند : یک گروه برادران دینی تواند و گروه دوم مخلوقات خدا هستند

که در خلقت نظیر تو که دچار لغزشهایی شده و اسباب بدکاری به آنها رو یآورده و

دانسته وندانسته مرتکب خطا شده اند . بس با بخشش و گذشت خود آنان را عفو

کن همانطور که دوست داری خداوند با بخشش و گذشت خویش تورا بیامرزد زیرا تو

بالادست آنها و ولی امر بالادست و خداوند بالادست و لی امر تو می باشد و اراده

کرده است که کارشان را تو به سامان رسانی و آنان سبب آزمایش تو قرار داده و مبادا

خود را برای جنگ با خداوند آماده سازی که ترا توانایی خشم او نبوده و از بخشش و

مهربانیش بی نیازی نسیتی و هرگز نباید از بخشش و گذشت پشیمان شوی

امام علی (ع) درنامه ای به اشعث فرماندار آذربایجان که پس از جنگ جمل در شعبان

سال ۳۶هجری در شهر کوفه نوشتند ، خطاب فرمودند :

»و إن عملک لیس لک بطمعه ) مطعمه ( و لکنه فی عنقک امانه«

همانا پست فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نبوده ، بلکه امانتی در گردن تو است .

حضرت علی (ع) براساس اصل « امانت » بودن پست و مقام مالک را بر حذر داشته

است که مردم را به چشم طعمه ای نگاه کند که با درنده خویی بخواهد گوشت تن

آنان ( بیت المال ) تناول کند . حقیقت این است که اگر به مقام به دیده امانت نگاه

نشود موجب درنده خویی می شود و زمینه ستم و ستمگری را فراهم می سازد و لذا

از این دو سخن استفاده می شود که مبنای مهرورزی با بندگان خدا این است که

پست و مقام را یک امانت الهی بدانیم .

امام علی (ع) در نامه به مالک اشتر می فرماید :

» و اعلم) انه لیس شیء بأدعی الی حسن ظن راع برعیته من احسانه الیهم و

تخفیفه الؤونات علیهم و ترک استکراهه ایا هم علی مالیس له قبلهم فلیکن فی ذلک

امر یجتمع لک به حسن الظن برعیتک فان حسن الظن یقطع عنک نصباً طویلاً

بدان مالک ! هیچ وسیله ای برای خوش بین شدن کارگزاران نسبت ببه مردم کارآمدتر

از احسان نسبت به آنها و سبک کردن فشارهای زندگی از آنها و تحمیل نکردن آنچه را

که در حد توان مردم نسبت ، وجود ندارد . بنابراین برای موارد مذکور چنان تدبیر کن تا

اسباب خوشبینی نسبت به مردم برای تو فراهم شود زیرا خوشبینی نسبت به مردم

رنج طولانی مشکلات را از تو بر می دارد .

خوشبینی نسبت به مردم اساس تکیه به اراده الهی مردمی

امام علی (ع) دراین نامه سه مصداق از مهرورزی را بیان فرموده است :

1- احسان

2- سبک کردن فشارهای زندگی از دوش مردم

3- تحمیل نکردن آنچه که در حد توان مردم نیست

سپس حضرت نتیجه مهرورزی را در مصادیق سه گاه خوشبینی نسبت به مردم مطرح کرده اند.

حقیقت این است که حکومتهای سلطه پذیر در طول تاریخ استعمار ، باید بدبینی

نسبت به نقش وتوانمندی مردم در مقابله با دشمنان ، دست تسلیم در برابر دشنان

بلند کرده اند و با تکیه به آنها دچار خود فروختگی و خیانت به ملت شده اند . این

مطلب دردوران قاجار و پهلوی بخوبی مشهود می باشد و تاریخ سلسله این دوخاندان

آکنده از خیانتها و ذلتها می باشد .

عوامل اصلی این بد بینی درست نقطه مقابل عوامل سه گانه ای است که حضرت

امیر)ع) برای خوشبینی کارگزاران به مردم بیان شده است یعنی : ظلم ، سنگین

کردن فشارهای ناشی از حیف ومیل بیت المال بر مردم وتحمیل کردن خواسته های

استعماری دشمنان بر مردم بواسطه استبداد آن عوامل موجب به حاشیه رانده شدن

مردم از حیطه قدرت و اقتدار حکومتهای سلططه پذیر شده و نگرش تحقیر آمیز آنها

نسبت به مردم درمجموع بدبینی نسبت قدرت مردمی رابرای آنها بهمراه آورده و آنان

با تکیه به نبردهای نظامی و قدرت اطلاعاتی و قدرت دشمنان به حیات ننگین حاکمیت

خویش ادامه داده اند .

و اما حکومت دینی با مهرورزی بواسطه عوامل سه گانه مذکور به قدرت وتوان مردم

خوشبین می شود زیرا با مهرورزی ، مردم به صحنه قدرت ، اقتدار نظام وارد می شوند

وتوان عظیم و شگفت انگیز اراده مردم آشکار می شود و بدین ترتیب ، کارگزاران به

مردم و توان آنها خوشبین شده و بجای تکیه بر دشمنان به ارادة الهی مردم تکیه می کنند .