علایم قیامت
از قرآن كريم استفاده مى شود كه بر پايى جهان آخرت, تنها به زنده شدن مجدد انسانها نيست بلكه اساساً نظام اين جهان, دگرگون مى شود و جهان ديگرى با ويژگيهاى ديگرى بر پا مى گردد, جهانى كه براى ما قابل پيش بينى نيست و طبعاً شناخت دقيقى هم از ويژگيهاى آن نمى توانيم داشته باشيم. و آنگاه همه انسانها از آغاز تا پايان خلقت با هم, زنده مى شوند و به نتايج اعمالشان مى رسند و جاودانه در نعمت يا عذاب مى مانند.
و چون آيات مربوط به اين بحث, فراوان است و بررسى آنها به درازا مى كشد از اين رو, تنها به ذكر فشرده مضامين آنها بسنده مى كنيم .
وضع زمين و درياها و كوهها
در زمين, زلزله عظيمى پديد مى آيد1 و آنچه در اندرون آن است بيرون مى ريزد2 و اجزاى آن, متلاشى مى گردد,3 و درياها شكافته مى شوند,4 و كوهها به حركت در مى آيند5 و درهم كوبيده مى شوند6 و مانند تل شنى مى گردند7 و سپس به صورت پشم حلاجى شده در مى آيند8 و آنگاه در فضا, پراكنده مى شوند9 و از سلسله كوههاى سر به آسمان كشيده, جز سرابى باقى نمى ماند.10
وضع آسمان و ستارگان
ماه11 و خورشيد12 و ستارگان عظيمى كه بعضى از آنها ميليونها بار از خورشيد ما بزرگتر و پر فروغتر است به تيرگى و خاموشى مى گرايند,13 و نظم حركت آنها به هم مى خورد,14 و از جمله ماه و خورشيد به هم مى پيوندند15 و آسمانى كه هم چون سقف محفوظ و محكمى بر اين جهان, احاطه كرده است سست و متزلزل مى شود16 و مى شكافد و از هم مى درد17 و طومار آن درهم مى پيچد,18 و اجرام آسمانى به صورت فلز مذابى در مى آيد19 و فضاى جهان پر از دود و ابر مى شود.20
شيپور مرگ
در چنين اوضاع و احوالى است كه شيپور مرگ, نواخته مى شود و همه موجودات زنده مى ميرند21 و در جهان طبيعت, اثرى از حيات نمى ماند, و وحشت و اضطراب بر جانها سايه مى افكند22 مگر كسانى كه از حقايق و اسرار هستى, آگاهند و دلهايشان غرق معرفت و محبت الهى است .
شيپور حيات و آغاز رستاخيز
سپس جهان ديگرى كه قابليت بقا و ابديت داشته باشد, بر پا مى شود,23 و صحنه گيتى با نور الهى روشن مى گردد,24 و شيپور حيات به صدا در مى آيد25 و همه انسانها (بلكه حيوانات نيز)26 در يك لحظه, زنده مى شوند27 و سراسيمه و هراسان28 همانند ملخها و پروانگانى كه در هوا منتشر مى شوند29 با سرعت,30 به سوى محضر الهى روانه مى گردند و همگى در صحنه عظيمى فراهم مى آيند32 و غالباً مى پندارند كه توقفشان در عالم برزخ به اندازه يك ساعت يا يك روز و يا چند روز بوده است .33
ظهور حكومت الهى و انقطاع سببها و نسبها
در آن عالم, حقايق آشكار مى شود34 و حكومت و سلطنت الهى, ظهور تام مى يابد35 و چنان هيبتى بر خلايق, سايه مى افكند كه هيچ كس را يارى بلند سخن گفتن نيست,36 و هر كسى به فكر سرنوشت خويش است و حتى فرزندان از پدر و مادر; و خويشان و نزديكان از يكديگر, فرار مى كنند ,37 و اساساً رشته نسبها و سببها مى گسلد38 و دوستيهايى كه بر پايه منافع و معيارهاى دنيوى و شيطانى بوده تبديل به دشمنى مى گردد,39 و حسرت و پشيمانى از تقصيرهاى گذشته, دلها را فرا مى گيرد.40
محكمه عدل الهى
آنگاه دادگاه عدل الهى, تشكيل مى شود و اعمال همه بندگان حاضرمى گردد41 و نامه هاى اعمال , توزيع مى شود42 و انتساب هر كارى به فاعل آن, چنان آشكار است كه ديگر نيازى نيست كه از كسى بپرسند چه كرده اى؟43
در اين دادگاه, فرشتگان و پيامبران و برگزيدگان خدا به عنوان شهود , حضور دارند44 و حتى دست و پا و پوست بدنها گواهى مى دهد45 و حساب همه مردم به دقت, رسيدگى و با ميزان الهى, سنجيده مى شود46 و براساس عدل و قسط درباره ايشان داورى مى گردد,47 و هر كس نتيجه سعى و كوشش خود را مى يابد,48 و به نيكوكاران, ده برابر پاداش داده مى شود,49 و هيچ كس بار ديگرى را نمى كشد,50 اما كسانى كه ديگران را گمراه كرده اند علاوه بر گناهان خودشان, معادل گناهان گمراه شدگان را نيز بر دوش مى كشند.51 (بدون اينكه از گناهان آنان كاسته شود) هم چنين عوض و بدلى ازكسى پذيرفته نمى شود52 و شفاعت كسى مقبول نمى گردد53 مگر شفاعت كسانى كه از طرف خداى متعال , ماذون باشند و براساس معيارهاى مرضى خدا شفاعت كنند.54
بسوى اقامتگاه ابدى
سپس حكم الهى اعلام شده55 نيكوكاران و تبهكاران از يكديگر جدا مى شوند56 و مومنان , روسفيد و شاد و خندان بسوى بهشت 57; و كافران و منافقان , روسياه و اندوهگين و با ذلت و خوارى به سوى دوزخ, روانه مى گردند58 و همگى از دوزخ , عبور مى كنند59 در حالى كه از چهره مومنان , نور مى تابد و راهشان را روشن مى سازد60 و كافران و منافقان در تاريكى به سر مى برند.
منافقاتى كه در دنيا با مومنان, اختلاط داشتند آنها را صدا مى زنند كه رو به سوى ما كنيد تا از نور شما استفاده كنيم, و پاسخ مى شنوند كه بايد براى اكتساب نور, به عقب (به دنيا) برگرديد! باز مى گويند: مگر ما در دنيا با شما نبوديم؟ و پاسخ مى شنوند: چرا, در ظاهر با ما بوديد ولى خودتان را گرفتار كرديد و دلهايتان دچار شك و ترديد و قساوت شد و امروز, كارتان يكسره شده و از شما و از كافران, عوضى پذيرفته نمى شود و سرانجام, كافران و منافقان در كام دوزخ فرو مى روند.61
هنگامى كه مومنان به بهشت, نزديك مى شوند درهاى آن گشوده مى شود و فرشتگان رحمت به استقبال آنان مى آيند و با سلام و احترام, مژده سعادت ابدى به ايشان مى دهند.62 و از سوى ديگر, هنگامى كه كافران و منافقان به دوزخ مى رسند درهاى آن باز مى شود و فرشتگان عذاب, با خشونت آنان را مورد سرزنش قرار داده به ايشان وعده عذاب ابدى مى دهند.
پی نوشت ها:
1ـ زلزال 1/, حج 1/, واقعه 4/, مزمل 14/.
2ـ زلزال 2/, انشقاق 4/.
3ـ الحاقه 14/, فجر 21/.
4ـ تكوير 6/, انفطار 3/.
5ـ كهف 47/, نحل 88/, طور 10/, تكوير 2/.
6ـ الحاقه 14/, واقعه 5/.
7ـ مزمل 14/.
8ـ معارج 9/, قارعه 5/.
9ـ طه 105/ ـ 107, مرسلات 10/.
10ـ كهف 8/, نبا 20/.
11ـ القيامه 8/.
12ـ تكوير 1/.
13ـ تكوير 2/.
14ـ انفطار 2/.
15ـ القيامه 9/.
16ـ طور 1/, الحاقه 16/.
17ـ الرحمن 37/, الحاقه 16/, مزمل 18/, مرسلات 9/, نبا 19/, انفطار 1/, انشقاق 1/.
18ـ انبيا 104/, تكوير 11/.
19ـ معارج 8/.
20ـ فرقان 25/, دخان 10/.
21ـ زمر 68/, الحاقه 13/, يس 49/.
22ـ نمل 87/ـ89.
23ـ ابراهيم 48/, زمر 67/, مريم 38/, ق 22/.
24ـ زمر 69/.
25ـ زمر 68/, كهف 99/, ق 20/ـ42, نبا 18/, نازعات 13/ـ14, مدثر 8/, صافات 19/.
26ـ انعام 38/, تكوير 5/.
27ـ كهف 47/, نحل 77/, قمر 50/, نبا 18/.
28ـ ق 20/.
29ـ قارعه 4/, قمر 7/.
30ـ ق 44/, معارج 43/.
31ـ يس 51/, مطففين 30/, القيامه 12/, 30, و نيز رجوع كنيد به آيات ((حشر)) و ((نشر)) و ((لقا الله)) و ((رجوع الى الله)) و ((رد الى الله)).
32ـ كهف 99/, تغابن 9/, نسا 87/, انعام 12/, آل عمران 9/, هود 103/.
33ـ روم 55/, نازعات 46/, يونس 45/, اسرا 52/, طه 103 ـ 104, موئمنون 113/, احقاف 35/.
34ـ ابراهيم 21/, العاديات 10/, الطارق 9/, ق 22/, الحاقه 18/.
35ـ حج 56/, فرقان 26/, غافر 16/, انفطار 19.
36ـ هود 105/, طه 108/,111, نبا 38/.
37ـ عبس 34/ـ37, شعرا 88/, معارج 10ـ14, لقمان 33.
38ـ بقره 166/, موئمنون 101/.
39ـ زخرف 67/.
40ـ انعام 31/, مريم 39/, يونس 54/.
41ـ آل عمران 30/, تكوير 14/, اسرا 49.
42ـ اسرا13/ـ14,17, الحاقه 19/, 25, انشقاق 7/, 10.
43ـ الرحمن 39/.
44ـ زمر 69/, بقره 143, آل عمران 140/, نسا 41/, 69, هود 18/, حج 78/, ق 21/, نحل 84/آ 89.
45ـ نور 24/, يس 65/, فصلت 20/ـ21.
46ـ اعراف 8/,9, انبيا 47/, موئمنون 102/ـ103, قارعه 6/ـ8.
47ـ يونس 54/, 93, جاثيه 17/, نمل 78, زمر 69/,75.
48ـ النجم 40/ـ41, بقره 281/,286, آل عمران 25/, 161, انعام 70/, هود 111/, ابراهيم 51/, طه 15/, غافر 17/, جاثيه 22/, طور 21, مدثر 38/, يس 54/, زمر 24/.
49ـ انعام 160/.
50ـ النجم 39/, انعام 164/, فاطر 18/, زمر 7.
51ـ النحل 25/, عنكبوت 13/. ضمناً از اينجا مى توان حدس زد كه كسانى هم كه موجب هدايت ديگران شده اند ثواب مضاعف خواهند داشت چنان كه صريحاً در روايات آمده است.
52ـ بقره 48/, 123, آل عمران 91/, لقمان 33/, مائده 36/, حديد 15/.
53ـ بقره 48/, 123,254, مدثر 48/.
54ـ انبيا 28/, بقره 255/, يونس 3/, مريم 87/, طه 109/, سبا 23/, زخرف 86/, النجم 26/.
55ـ اعراف 44/.
56ـ انفال 37/, روم 14/ـ16,43,44, شورى 7/, هود 105ـ108, يس 59/.
57ـ زمر 73/, بقره 255/, يونس 3/, مريم 85/, القيامه 42/ـ24, مطففين 24/, غاشيه 8/, عبس 38/ـ39.
58ـ زمر 60/, 71, آل عمران 106, انعام 124, يونس 27/, مريم 86/, طه 101/,124ـ126, ابراهيم 43/, قمر 8/, معارج 44/, غاشيه 2/, اسرا 72/,97, عبس 40 و 41.
59ـ مريم 71/ـ72.
60ـ حديد 12/.
61ـ حديد 13/ ـ 15, نسا 140/.
62ـ زمر 73, رعد 23ـ24.
