شان نزول سوره مائده
هدف و غرض جامع از اين سوره، دعوت به وفاي به عهدها و پايداري در پيمان‌ها و تهديد و تحذير شديد از شكستن آن و بي‌اعتنا نبودن به آن است. در اين سوره به رحمت خداوند متعال و آسان نمودن تكليف بندگان و تخفيف دادن به اهل تقوا و ايمان اشاره شده و نسبت به كسي كه عهد و پيمان با امام خويش را بشكند و اطاعت او را ترك كند و حدود و پيمان‌هاي دين را ناديده بگيرد، سخت‌گيري شده؛ به همين جهت، بسياري از احكام حدود و قصاص، داستان مائده زمان حضرت عيسي‌َ(ع) (كه از خدا خواست مائده‌اي از آسمان براي او و يارانش بيايد)، داستان دو پسر حضرت آدم(ع) و اشاره به بسياري از ظلم‌هاي بني‌اسرائيل و پيمان‌شكني‌هاي آنان در اين سوره آمده است. در آيات ديگري از اين سوره، خداوند بر مردم منت مي‌گذارد كه دينشان را كامل و نعمتشان را تمام كرد و طيّبات را بر آن‌ها حلال و خبائث را حرام نمود و احكام و فرمان‌هايي به دور از عسر و حرج بر آنان تشريع فرمود كه مايه طهارت آنان مي‌باشد.
نام‌گذاري اين سوره به “مائده”، به خاطر اين است كه داستان فرود آمدن مائده (طبق و ظرف غذا) براي ياران حضرت مسيح(ع) در آيه 114 از اين سوره، آمده است.
اين سوره پس از هجرت و در سال‌هاي پاياني عمر شريف پيامبر(ص) در مدينه نازل شد. برخي مفسران اين سوره را از آخرين سوره‌هاي مفصل‌ِ نازل شده بر پيامبراكرم(ع) مي‌دانند.(ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي؛، ج 5، ص 160 و 161، مؤسسه اعلمي بيروت ، تفسير نمونه، آيت‌الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 4، ص 241، دارالكتب الاسلاميه.)
بسياري از مفسران قرآن معتقدند، شأن نزول برخي آيات سوره مائده، مانند آيه اكمال ـ كه سومين آيه اين سوره است ـ، درباره روزي است كه پيامبراسلام(ص) حضرت اميرمؤمنان علي(ع) را به طور رسمي به جانشيني خود تعيين فرمود. در روايات فراواني كه از اهل تسنن و تشيع نقل شده، به صراحت آمده كه اين آيه در روز غديرخم و در پي ابلاغ ولايت علي‌بن‌ابي‌طالب(ع) نازل شده است.(ر.ك: تفسير نمونه، همان، ص 266 ـ 272 ، الغدير، علامه اميني؛، ج 1، دارالكتب الاسلاميه.)
هم‌چنين درباره شأن نزول آيه 4 همين سوره گفته شده كه “زيدالخير” و “عدي‌بن‌حاتم” كه از ياران پيامبراكرم(ص) بودند، به آن حضرت عرض كردند: ما جمعيتي هستيم كه با سگ‌ها و بازهاي شكاري، صيد مي‌كنيم؛ بعضي از آن‌ها زنده به دست مي‌رسد و آن‌ها را سر مي‌بريم، ولي برخي از آن‌ها به وسيله حيوانات شكاري كشته مي‌شوند و ما فرصت ذبح آن‌ها را نداريم… تكليف ما چيست؟ در اين هنگام اين آيه نازل شد و به آن‌ها پاسخ گفت.
از “عبدالله بن‌عباس” نقل شده كه گروهي از يهوديان، خدمت پيامبراسلام(ص) رسيدند و درخواست كردند: عقايد خود را براي آن‌ها شرح دهد؛ پيامبر(ص) فرمود: من به خداي بزرگ و يگانه ايمان دارم و آن‌چه بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و موسي و عيسي‌َ و همه پيامبران الهي: نازل شده حق مي‌دانم و در ميان آن‌ها جدايي نمي‌افكنم؛ آن‌ها گفتند: ما عيسي‌َ را نمي‌شناسيم و به پيامبري نمي‌پذيريم؛ سپس افزودند: ما هيچ آييني را بدتر از آيين شما سراغ نداريم! در اين هنگام آيات 59 و 60 سوره مائده نازل شد و به آن‌ها پاسخ گفت.(براي آگاهي بيش‌تر درباره شأن نزول آيات ديگر سوره مائده ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 4 و 5، ذيل آيات سوره مائده.)
ناشناس
2024-01-14 at 5:18 ب.ظ
بسیار مفید