مراحل پیشگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه اکنون پس از مدت ها، منتظر اقدام عملی و عملیاتی از سوی دستگاه های مسئول برای نجات یافتن است. برخی معتقدند انتقال آب از خزر در احیای آن موثر است و برخی از مسئولان نیز اضافه برداشت از آب به منظور استفاده در بخش کشاورزی یا استفاده بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی را از دلایل اصلی بحران دریاچه ارومیه عنوان کرده اند. با همه اینها، امروز انتظار می رود با اعتبار و بودجه مناسبی که گفته می شود برای احیای بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران تخصیص یافته، این مساله زیست محیطی حل شود. شبکه مجازی آستان، این معضل محیط زیستی را مورد بررسی قرار داده است:
هر سال چهل سانتی متر کاهش
داوود رضا عرب، سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه در مورد این دریاچه می گوید: در سال‌های گذشته آب دریاچه ارومیه در هر سال چهل سانتی‌متر کاهش یافته است اما با توجه به مدیریت انجام شده و همچنین بارندگی خوب امسال، سطح آب این دریاچه امسال ثابت مانده است در واقع امسال سال آبی خوبی بوده است و ما از میزان بارندگی امسال راضی هستیم البته اگر درجه حرارت هوا افزایش یابد ممکن است که سطح آب دریاچه کاهش یابد. یکی از دلایل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه اضافه برداشت بخش کشاورزی است. بنابراین باید بخش کشاورزی به گونه‌ای مدیریت شود که از آب استفاده بهتری کند. از سویی باید برای احیای دریاچه ارومیه، آب را از بخش‌های مختلف به این دریاچه منتقل کرد که البته میزان این آب هم زیاد نیست. بنابراین بهترین کار، مدیریت مصرف آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه است.
اقدام اساسی صورت نگرفته است
محمد حسین فرهنگی، نماینده مردم تبریز در مجلس تاکید می کند: اخیرا در یکی از دانشگاه های استان آذربایجان طی میزگردی موضوع دریاچه ارومیه به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفت اما به جز برخی اقدامات راه‌سازی و سدسازی، اقدام اساسی و جدی برای تامین آب صورت نگرفته است. بنابراین، مجموعه پیشنهاداتی عنوان شد، البته پیش از این نیز مساله با نامه نمایندگان استان به رییس‌جمهور اعلام شده بود و بیان شد که باید سرعت در پیگیری به وجود آید و دستگاه های اجرایی ملزم به همکاری شوند که نماینده دولت هم در این جلسه مطرح کرد برخی از دستگاه‌ها خوب همکاری نمی کنند، در نتیجه پیشنهاد شد از ظرفیتی که در اصل ۱۳۸ قانون اساسی وجود دارد استفاده شود، این روال هم پیگیری شد اما دولت خیلی موافق نبود و در قالب همان کارگروه موضوع را پیگیری می کند. آن کارگروه هم اظهار می‌کند که برخی دستگاه‌ها همراهی و همکاری مطلوب را ندارند. در نتیجه، پیشنهاداتی مانند استقرار ایستگاه ثابت و دائمی باروری ابرها در منطقه و نظارت بیشتر بر گودبرداری‌هایی که تحت عنوان استخراج نمک در حال انجام است، مطرح شد اما به نظر من روش‌های اقتضایی در آن دیده نمی‌شود. برای تامین آب دریاچه دستگاه‌هایی که می توانند از منابعی مانند صندوق توسعه ملی در قالب مهار آب‌های مرزی استفاده کنند نهایتا کارگروه به این نتیجه رسید که انتقال آب از خزر را ادامه ندهد که این مساله هم باید به طور جدی در دستور کار قرار گیرد.
راه های نجات ارومیه
عابد فتاحی، نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی معتقد است: ستاد احیای دریاچه ارومیه، ستاد فعالی است و انصافا هم کارهای خوب و علمی را دنبال می کند که امیدواریم منتهی به نجات دریاچه ارومیه شود، اما واقعیت این است که ما فعلا کاری عملی از آن‌ها ندیده‌ایم، بودجه خوبی هم در اختیار دارند. البته در چندماه اخیر با توجه به میزان بارندگی، مقداری از آب دریاچه بهتر شده است. انتظار می رود مسائلی که حول دریاچه ارومیه می گذرد تنها در این خصوص باشد زیرا سیاسی یا قومی کردن مسائل نه به ضرر دریاچه بلکه به ضرر منطقه خواهد بود و ما نمی خواهیم وانمود کنیم که این مشکل تنها مشکل آذربایجان است چون دریاچه ارومیه در آذربایجان قرار گرفته است. فراموش نمی‌کنم کوششی که برای دریاچه ارومیه از طرف این دو دولت انجام گرفته به هیچ عنوان در رابطه با دیگر دریاچه ها و رودخانه های خشک شده ندیده‌ام. معتقدم نگاه دولت به دریاچه ارومیه، سیاسی، قومی و منطقه‌ای نیست و در رابطه با دریاچه ارومیه کارهای خوبی انجام می شود.
کاهش سفره های زیرزمینی
شهربانو امانی، مشاور عالی رییس سازمان محیط زیست می گوید: دریاچه ارومیه شاهرگ حیاتی مردم منطقه است. زمانی که خشکسالی آغاز شد، مردم منطقه از سفره‌های آب زیرزمینی استفاده بی‌رویه‌ای برای تامین آب کشاورزی کردند. باید به این نکته اشاره کرد که ۹۰ درصد آب مصرفی استان آذربایجان غربی به مصرف کشاورزی رسیده در حالی که راندمان آن فقط ۳۵ درصد است. ۳۰ درصد محصولات باغی نیز دورریز می‌شود. بنابراین کاهش سفره‌های زیرزمینی موجب خشک شدن دریاچه ارومیه شد و به هشدارها نیز توجه نشد و اکنون معیشت مردم تحت تاثیر خشک شدن دریاچه ارومیه قرار گرفته است. اکنون ریزگردهای نمکی سلامت مردم را نیز به خطر انداخته است. امید است که حساسیت دولت نسبت به حل بحران دریاچه ارومیه به مردم، کشاورزان و روستاییان آذربایجان غربی نیز منتقل شود. وجود اعتماد میان مردم و دولت، در حل این بحران موثر خواهد بود.
مراحلی که باید طی شود
یکی از عوامل خشکسالی دریاچه ارومیه کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی برای استفاده از بخش کشاورزی است. مهندس اعلایی، معاون وزیر جهاد کشاورزی می گوید: براساس مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه در آبان ماه سال گذشته، پروژه های مختلفی برای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی به تصویب رسیده و برخی پروژه های در حال اجرا توسعه داده شده است؛ به طور مثال آبیاری تحت فشار یکی از این پروژه‌های در حال اجرا بوده که حجم آن افزایش یافته است. پروژه‌های جدیدی نیز مثل تهیه کاداستر اراضی کشاورزی به تصویب رسیده است که این پروژه به عکسبرداری هوایی و تهیه نقشه نیازمند است تا براساس آن برنامه‌ریزی انجام شود. این مرحله باید طی شود تا این پروژه اجرایی شود.
نجات دریاچه تامین آب مورد نیاز دریاچه است
مهدی رجبی، کارشناس محیط زیست اعتقاد دارد، نجات دریاچه در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست. وی می گوید: منابع اصلی تامین آب دریاچه ارومیه از طریق بارش مستقیم و روان‌آب‌های ورودی از رودخانه‌ها و آبراهه‌های منتهی از سطح حوضه و خروجی آب آن به صورت تبخیر است. بنابراین هرگونه تغییر در میزان ورودی و خروجی آب از دریاچه، توازن آبی دریاچه را برهم می‌زند. آنچه اکنون بر سر دریاچه آمده، عمدتا ناشی از مدیریت ناپایدار منابع آبی محدود حوضه و به‌ویژه برداشت بی‌رویه از این منابع جهت توسعه کشاورزی در سطح حوضه بوده است. کاهش میزان بارش و روان‌آب‌ها در سطح حوضه و افزایش درجه حرارت و تداوم دوره‌های خشکسالی، منجر به تشدید شرایط خشکی دریاچه شده است. کلید و راه‌حل نجات دریاچه «تامین آب مورد نیاز دریاچه» است. با توجه به شدت بحران خشکی و تداوم آن در دو دهه اخیر، نجات دریاچه در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست. هر راه‌حلی نیازمند عزم جدی همگان به‌ویژه بهره‌برداران بخش آب حوضه بوده و بدون همراهی آن‌ها نمی‌توان چشم امیدی داشت. تحقق این هدف از طریق برنامه‌ریزی و اجرای راهکارهای عملیاتی و کاربردی برای افزایش میزان بهره‌وری آب در بخش کشاورزی حوضه از طریق به‌کارگیری فناوری‌های نوین، تغییر و اصلاح الگوی کشت، اصلاح شیوه‌های کشاورزی و همچنین جلوگیری از برداشت بی‌رویه از منابع آب سطحی و زیرزمینی حوضه امکان‌پذیر خواهد شد.
دانلود مقاله بصورت فایل PDF
