خون
خون سالم میتواند هزاران نفر را از خطر مرگ نجات دهد. این درحالی است که هر روز عدهای از افراد در سراسر دنیا به خون و فرآوردههای خونی نیاز پیدا میکنند. بررسیهای آماری حاکی از آن است که از هر ۳ نفر، یک نفر در طول زندگی به تزریق خون احتیاج پیدا خواهد کرد. معمولا افراد در زمان بروز سوانح و حوادث گوناگون مانند تصادفات رانندگی، سوختگیها و اعمال جراحی، نیاز به خون پیدا میکنند. بیماران سرطانی تحت شیمیدرمانی یا اشعه درمانی نیز از دیگر نیازمندان تزریق خون و فرآوردههای خونی هستند. علاوه بر این خانمهای باردار نیز در حین زایمان نیاز به تزریق خون دارند. نوزادان مبتلا به زردی نیز گاهی ملزم به تعویض خون هستند و به خون نیاز خواهند داشت. بسیاری از بیماران مبتلا به تالاسمی و هموفیلی نیز برای داشتن زندگی عادی باید در طول زندگی به طور منظم از خون یا فرآوردههای خونی برای درمان عوارض ناشی از بیماری استفاده کنند. نبود جایگزین مناسب برای خون، محدود بودن مدت زمان نگهداری خون و فرآوردههای خونی و همچنین همیشگی بودن نیاز به خون و فرآوردههای خونی سبب شده است اهدای خون اهمیت و جایگاه ویژهای داشته باشد.
سازمان انتقال خون مسئولیت تامین خون لازم برای نیازمندان را عهده دار است در ایران ۳۵ درصد اهداکنندگان خون سالم به سازمان انتقال خون ایران، اهداکنندگان مستمر هستند. اهداکننده مستمر به شخصی گفته میشود که نیاز به خون سالم را که از حیاتی ترین نیازهای جوامع بشری است به خوبی درک کرده و از انگیزه بالایی جهت اهدای خون برخوردار هستند. این افراد در طول یک سال، حداقل دو بار خون اهدا کرده و آزمایشهای وی از نظر سازمان انتقال خون سالم گزارش شده باشد. اهداکنندگان داوطلب و مستمر چون از نظر بالینی و آزمایشگاهی، بهطور مکرر مورد بررسی قرار گرفته و از نظر سلامتی قابل اعتمادتر هستند، با اهدای مستمر خون، از ایجاد اضطراب و نگرانی در بیماران نیازمند به خون و خانوادههای آنها جلوگیری میشود.
گرچه میزان نیاز به خون در طول سال، چندان تفاوتی نمی کند، اما ذخیره خون در طول ماهها یا فصول خاص فرق می کند. مثلا در تعطیلات نوروزی و تابستان مراجعه کنندگان برای اهدای خون کمتر است. اما هیچگاه نباید فراموش کرد که بیماری، سوانح و تصادفات هرگز تعطیل پذیر نیستند و درخواست خون از طرف بیمارستانها و سایر مراکز درمانی تفاوتی نمی کند.
سازمان انتقال خون ایران از سال ۱۳۵۳ و با هدف تهیه و توزیع خون و فرآورده های سالم و انجام امور آموزشی، پژوهشی و کاربردی در زمینه انتقال خون به طور رسمی آغاز به کار کرد. مهمترین هدف انتقال خون در ایران تأمین خون و فرآورده های سالم آن است و از آنجا که اهداکنندگان خون مهمترین رکن دستیابی به این مهم هستند، نیاز به بالا رفتن سطح آگاهی افراد و همچنین ترغیب آنها برای اهدای خون، ضروری به نظر می رسد.
خون کامل خونی است که حاوی کلیه فرآوردههای پایدار خون بوده و بدون هیچ تغییری و به همان شکل اولیه در شرایط استاندارد و درجه حرارت یک تا ۶ درجه سانتیگراد تا ۳۵ روز برای بیمارانی که خونریزی شدید داشتهاند، قابل استفاده است. برای تعویض خون نوزادان، خون کاملی که کمتر از ۷ روز از تاریخ اهدای آن گذشته باشد، استفاده میشود.
گلبولهای قرمز متراکم نوعی فرآورده خونی هستند که در اثر سانتریفیوژ و خارج کردن ۶۵ تا ۸۰ درصد پلاسما تهیه میشوند. بیماران مبتلا به تالاسمی یا کمخونیهای مزمن ناشی از نارسایی کلیوی از این فرآوردههای خونی استفاده میکنند. پلاسمای تازه منجمد شده پلاسمایی است که از خون کامل تازه که کمتر از ۶ تا ۸ ساعت از جمعآوری آن گذشته جدا شده و بلافاصله سریعا منجمد میشود. برای درمان بیمارانی که همزمان چندین فاکتور انعقادی در خون آنها کاهش یافته و همچنین افرادی که مقدار زیادی وازفارین مصرف کردهاند، از این فرآورده خونی استفاده میشود. کرایوپرس پیتیت فرآورده خونی دیگری است که از ذوب پلاسمای تازه منجمد تهیه میشود و حاوی فاکتورهای هشت، فیبرنیوژن، فاکتور سیزده انعقادی و فیبرونکتین است که در صورت کاهش این فاکتورهای خونی مصرف میشود.
پلاکت کنسانتره فرآوردهای خونی است که از خون کامل تهیه شده و مدت نگهداری آن معمولا ۳ روز است که برای بیمارانی که به علت اختلال کمی یا کیفی در پلاکت دچار خونریزی شدهاند، تجویز میشود. بیمارانی که به دلیل تزریق خون دچار آلرژی یا واکنشهای تبزای غیرخونریزیدهنده میشوند و همچنین بیمارانی که کاندیدای پیوند مغز استخوان هستند، از گلبول قرمز شسته شده استفاده میکنند.
این فرآورده گلبول قرمز متراکمی است که با سرم فیزیولوژی حداقل ۳ بار شسته میشود تا بدین ترتیب بخش وسیعی از پلاسما و گلبولهای سفید موجود در آن خارج شود. با توجه به تعداد زیاد افراد مبتلا به تالاسمی در کشور قسمت عمده گلبول قرمز شسته شده برای این بیماران مصرف میشود.
عمر سلولهای خونی
گلبولهای قرمز فقط ۴ ماه عمر میکنند و این در حالی است که عمر گلبولهای سفید از این هم کوتاهتر است.
گلبولهای سفید میتوانند از چند روز در انواع دانهدار و بیش از ۶ ماه در انواع غیردانهدار زنده بمانند. در حقیقت گلبولهای سفید، گلبولهای قرمز و پلاکتها به طور دائم و پیوسته در حال از بین رفتن هستند و به همین علت بدن ناچار است با سرعتی شگفتانگیز سلولهای جدیدی را برای جایگزینی آنها بسازد. بنابراین در بدن انسان در هر ثانیه میلیونها گلبول قرمز ساخته میشود. اغلب سلولهای خونی در مغز استخوان ساخته میشوند، اما برخی از آنها مانند لنفوسیتها و منوسیتها بیشتر در بافتهای لنفاتیک بدن ساخته میشوند.
ابوالفضل
2018-02-05 at 5:56 ب.ظ
خیلی خوبه