حصبه
حصبه (نام‌های دیگر: مطبقه ، تب روده) یک بیماری عفونی است، که در اثر باکتری سالمونلا تیفی (انگلیسی: Salemonella Typhi) ایجاد می‌شود، از طریق آب و غذای آلوده گسترش می‌یابد و معمولاً با تب بالا، اسهال، بی‌اشتهایی و سردردبروز می‌کند.
میکروب حصبه در آبهای گل آلود تا یکماه و در یخ تا ۳ ماه زنده می‌ماند، در اثر گرمای ۶۰ تا ۱۰۰ درجه از میان می‌رود و بخصوص نور آفتاب به سرعت سبب انهدام میکروب می‌شود . در برابر خشکی هم تا دو ماه مقاومت دارد.
حصبه ممکن است بشکل تک گیر یا همه گیر درآید در فصل پائیز و تابستان بیشتر بصورت همه گیر در می‌آید، این همه گیری بخصوص در اجتماعات مانند سربازخانه‌ها و مدارس دیده می‌شود . این بیماری در کشور ما در تمام فصول فراوان است ولی در تابستان و پائیز بیشتر است .
در زمان جنگ که تمام این شرایط موجود است شیوع این بیماری قابل ملاحظه‌است . افراد تازه وارد که به مناطق آلوده وارد می‌شوند بیشتر از افراد بومی مبتلا می‌گردند، کم شدن ترشح معده هم در آلودگی مؤثر است زیرا اسید معده خاصیت میکروب کشی دارد.
راه‌های سرایت بیماری
میکروب بیماری تیفوئید از راه دهان وارد دستگاه گوارش شده و از آنجا به سایر نقاط بدن می‌رسد و نشانه‌های بیماری را پدیدار می‌سازد، میکروب باسیل از راه مدفوع به خارج راه می‌یابد مدفوع و صفرا در دوران استقرار بیماری آلوده می‌باشند . گاهی در ادرار و استفراغ بیماران نیز باسیل وجود دارد . بیشتر بیماران در دوران نقاهت هم عامل انتشار میکروب بشمار می‌روند .
سرایت مستقیم : پرستاران و مراقبان بیماران از راه دستهای خود آلوده می‌گردند . آنهائی که لگن بیمار را برمی‌دارند و یا لباس و ملحفه‌های ویرا عوض می‌کنند و در معرض آلودگی مستقیم قرار دارند . بنابراین اگر کمال نظافت بعد از تماس با مریض رعایت شود آلودگی ناچیز خواهد شد . برخی از پزشکان حصبه را بیماری دستهای کثیف نامیده‌اند .
سرایت غیرمستقیم : آب – بهترین منبع آلودگی را تشکیل می‌دهد و این مطلب درآلودگی‌های لوله‌های آب یک محله یا یک قنات و آلوده کردن تعداد زیادی از افراد با ثبات می‌رسد، گذشته از آب، مواد غذائی، شیر و سبزیجات و نرم تنان دریایی(صدفهاو میگوو…) نیز ممکن است توسط آب آلوده گردند .
سابقاً یخ غیربهداشتی یک عامل انتقال بیماری در ایران بشمار می‌رفت .
آلودگی شیر، پنیر تازه توسط آب آلوده یا دستهای آلوده دیده شده‌است .
سبزیجات، سبزیجاتی را که با کود انسانی می‌کارند احتمال آلودگی آن زیاد است .
نرم تنان دریائی و صدفها و میگو غیره یکی از منابع آلودگی در کشورهای اروپایی محسوب می‌گردد . صدفهائی که در مسیر فاضلااب آب و رودخانه‌های کثیف قرار می‌گیرند آلوده می‌شوند .
مگس هم عامل مهمی در پخش بیماری است .
در آزمایشگاهها افرادی که با کشت و مطالعات این میکروبها سروکار دارند ممکن است تصادفاً آلوده گردند، پزشکان بخش‌های عفونی هم بدلایل بالا بیشتر در معرض آلودگی می‌باشند .
پودر گوشت، تخم مرغ و سایر مواد غذائی هم ممکن است عامل سرایت بیماری باشند .
نشانه‌های ابتلا
بیماری به آرامی شروع می‌شود : تب مختصر، خستگی، سرگیجه، کوفتگی، خواب مختل، دهان تلخ و یبوست . بتدریج این علائم شدت می‌یابد، بعلاوه سردرد شدید، درد پیشانی بوجود می‌آید، درد کمر و گردن و بیحالی عارض می‌شود، شکم نفخ پیدا کرده کمی دردناک می‌شود مخصوصاً در پهلوی راست و پائین شکم درد محسوس می‌باشد یا بجای یبوست اسهال فرا می‌رسد .
طحال بزرگ می‌شود گاهی خون دماغ وجود دارد . بسیاری از بیماران در چند روز اول بیماری سرفه کرده و نشانه‌های یک برونشیت حاد را دارند . صبحها تب کم بوده و شبها بالا می‌رود تا اینکه در ظرف ۴ تا ۵ روز تب به ۴۱ درجه می‌رسد، نبض نسبت به تب کندتر می‌باشد .
۵ تا ۸ روز علائم شدت می‌یابد یعنی استقرار بیماری فرا می‌رسد بیمار در رختخواب خود بیحرکت می‌افتد و نسبت به اطرافیان بی اعتنا می‌باشد و یا اینکه در بیحالی و کوفتگی عمیقی غوطه ور می‌باشد گاهی هذیان و بی خوابی وجود دارد، بیمار اشیاء مبهمی را در هوا جستجو می‌کند، عطش زیاد دارد لبها و زبان خشک است، اشتها کم است نفخ شکم زیاد و در لمس پهلوی راست و پائین شکم درد وجود دارد . در حصبه سخت، اسهال آبکی وجود دارد . تب دائماً در ۴۰ درجه سانتیگراد باقی مانده، صبح و شب کمی با هم اختلاف دارد یعنی صبحها کمتر و شبها زیادتر است .
عوارض حصبه
بسیار متعدد است – خونریزی روده، سوراخ شدن روده‌ها، ورم آپاندیس، ورم کیسه صفرا، یرقان، ورم غده بناگوشی عوارض دیگر از قبیل نارسائی قلبی، عارضه استخوانی، تنفسی، ادراری، پوستی، ورم بیضه، مننژیت، آماس کلیه‌ها ( پیلونفریت ) و پستانها و تورم مفصلی ملاحظه می‌شود .
تشخیص آزمایشگاهی
آزمایشهائی که از نظر تشخیص تیفوئید مورد استفاده قرار می‌گیرد بترتیب اهمیت عبارتند از : کشت خون، کشت ادرار و خلط، کشت مغز استخوان و آزمایشهای سرمی ( ویدال فلیکس )؛ کشت مدفوع ( در کشور ما که بیماری بومی است کشت مثبت مدفوع را باید با آزمایشات دیگر تکمیل کرد ) .
درمان
رژیم غذائی و الکترولیت : باید به بیماران مقادیر کافی مایع رسانده شود و برای این منظور تشویق بیماران به نوشیدن مایعات زیاد لازم است . توجه به تعادل آب و الکترولیت هنوز مهمترین و فوری‌ترین اقدام است . • درمان با آنتی بیوتیکها با توصیه پزشک که معمولاً کینولونها یا سفالکسین‌ها هستند.
پیشگیری
تیفوئید حاد بصورت همه گیر و تک گیر بروز می‌کند و بیشتر اوقات مسئول آنها ناقلان سالم یا بیماران می‌باشند . این بیماری مخصوص انسان است و دو نوع پیشگیری را ایجاب می‌کند : ۱ – پیش گیری دسته جمعی ۲ – پیش گیری انفرادی
در پیش گیری دسته جمعی می‌باید بیماران و حاملان سالم را مشخص کرده و آنها را معالجه نمود و خاستگاه سرایت را از بین برد .
در پیش گیری انفرادی باید افرادیکه در معرض آلودگی به بیماری هستند ایمنی بخشید و آنهم بوسیله واکسیناسیون امکان پذیر است . ولی باید دانست که هر دو این وسائل برای جلوگیری از تیفوئید ضرورت دارند و یکی بدون دیگری امکان پذیر نیست .
پیشگیری دسته جمعی : در پیش گیری دسته جمعی پزشک معالج و اداره بهداشت وظیفه عمده‌ای دارند : پزشک معالج باید هر چه زودتر بیماری را تشخیص داده و نوع آن را بمراکز بهداری گزارش دهد، بعلاوه در جریان ناخوشی به اطرافیان مریض طرز سرایت وگندزدائی ادرار و مدفوع را بیاموزد . همچنین ملحفه و لباس زیر و یا وسائل دیگر آلوده بیمار را بهتر است با آب ژاول و جوشاندن و بخار آب و غیره گندزدائی کنیم، بعد از بهبود بیماری می‌باید گندزدائی نهائی انجام شود . در صورت امکان بهتر است پزشک معالج خاستگاه سرایت را جستجو کند . بعلاوه مراقبت و بازرسی دقیق مواد خوراکی، صدفها، شیر، آب، مشروبات غیرالکلی و غیره، این مواد را چه از نظر تهیه و توزیع و فروش باید تحت کنترل دقیق قرار داد، تهیه آب قابل شرب و فاضلآب هم در پیشگیری بسیار مهم است . غدغن کردن کاربرد کود انسانی در سبزیکاری، از بین بردن مگس در نقاط آلوده و آموختن بهداشت عمومی بمردم ارکان پیشگیری دسته جمعی را تشکیل می‌دهد .
خلاصه تحقیق :
حصبه عبارت است از عفونت باکتریایی دستگاه گوارش می‌تواند تمامی سنین را مبتلا کند ولی شیرخواران و افراد بالای ۶۰ سال معمولاً دچار موارد شدیدتری می‌گردند
علایم شایع
اسهال در موارد خفیف تنها ممکن است ۳-۲ بار اجابت مزاج شل در روز وجود داشته باشد در موارد شدید ممکن است هر ۱۵-۱۰ دقیقه اسهال آبکی رخ دهد
استفراغ
تب
سردرد
دردهای عضلانی
بثور پوستی قرمز رنگ روی شکم
کرامپ‌های شکمی (گاهی)
خون در مدفوع (گاهی) یک حمله نسبتاً خفیف ممکن است با اسهال استفراغ ساده اشتباه شود
علل
عفونت با سالمونلاتیفی که یک باکتری است که در حیوانات مبتلا به عفونت یافت می‌شود و با گوشت یا شیر آلوده به انسان‌ها منتقل می‌گردد پختن کامل میکروبها را می‌کشد عفونت می‌تواند به وسیله افراد بیمار یا حاملین غیر بیماری که پس از اجابت مزاج بدون شستن دقیق دست‌ها به غذا دست می‌زنند، نیز منتقل گرد
عوامل افزایش‌دهنده خطر
بیماری که مقاومت را کاهش داده باشد
شرایط سکونت شلوغ یا غیر بهداشتی
مسافرت به کشورهای استوایی
پیشگیری
برای مسافرت به کشورهایی که حصبه وجود دارد، واکسیناسیون برای تیفوئید (تزریقی یا نوع خوراکی) در در نظر بگیرید
در طول مسافرت در مناطق استوایی، از آب، شیر، سالاد و سبزیجات خام، میوه‌های پوست نکنده و محصولات لبنی پرهیز کنید
از مرغ و خروس و محصولات آنها که به مدت طولانی خارج از یخچال مانده باشند، بپرهیزید
بعد از اجابت مزاج و پیش از دست زدن به غذا دستهای خود را بشویید
عواقب مورد انتظار
با درمان معمولاً ظرف ۳-۲ هفته قابل علاج است بدون درمان می‌تواند کشنده باشد
عوارض احتمالی
کم‌آبی بدن
سوراخ شدن روده‌ها
خونریزی یا آبسه گوارشی
پنومونی
عفونت استخوان
نارسایی احتقانی قلب
هپاتیت
درمان
اصول کلی
تشخیص با بررسی آزمایشگاهی خون صورت می‌گیرد
بستری در بیمارستان برای موارد شدید، سایرین می‌توانند در منزل معالجه شوند
افراد بیمار را جدا کنید و از آنها بخواهید از کمدهای کنار تخت یا حمام استفاده کنند
از یک پوشش گرم‌کننده یا بطری آب‌گرم برای تسکین کرامپ‌های شکمی استفاده کنید
دست‌ها را به دقت و بیشتر مواقع بشویید
بیماران را مرتباً در بستر بچرخانید
از پارچه‌های ولرم برای کشاله ران و زیر بغل برای کاهش تب استفاده کنید، آسپرین یا استامینوفن نخورید؛ هر دوی آنها لوله گوارش را تحریک می‌کنند از مسهل استفاده نکنید
داروها
آنتی بیوتیکها تجویز خواهند شد
برای موارد شدید گلوکوکورتیکوییدها علاوه بر آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز خواهند شد
فعالیت
حداقل ۳ روز پس از محو علایم استراحت در بستر ضروری است برای پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی ورید عمقی، پاها را باید غالباً در بستر خم کرد
رژیم غذایی
در طول مرحله اسهال یک رژیم غذایی کاملاً مایع لازم است سپس یک رژیم غذایی پرکالری و کاملاً متعادل لازم است مکمل‌های ویتامینی و معدنی ممکن است کمک‌کننده باشند
