این مقاله شامل ۱۶ صفحه بصورت WORD و PDF آماده استفاده می باشد. قسمتی از متن مقاله را در ادامه مشاهده می‌کنید.
مقدمه
عرصه‌ی اندیشه‌ی انقلاب اسلامی، عرصه‌ی تولید گفتمان و واژگان سیاسی متناسب با شرایط روز است؛ واژگانی که هرکدام به تنهایی می تواند سیاست یا راهبردی مهم در عرصه سیاست داخلی یا خارجی کشور قلمداد شود. نظام جمهوری اسلامی ایران با رهبری هوشمندانه و حکیمانه حضرت آیت الله خامنه ای حفظه الله همواره توانسته از پیچ های تاریک و خطرناک تاریخ به سلامت عبور کند، رهنمودها و نصیحت های پدرانه ای که مانند چراغی، نظام جمهوری اسلامی ایران را از سقوط در پرتگاه یا جاده های زیبا اما منحرف نجات داده است. مقام معظم رهبری در جمع پیشکسوتان و فرماندهان سپاه پاسداران تعبیری را به کار بردند که توجه بسیاری را به خود جلب کرد که آن همان “نرمش قهرمانانه” در عرصه دیپلماتیک بود. (۱) که تحلیل‌ها و تفسیرهای متعددی از بیانات رهبر معظم انقلاب شده است، ما نیز دراین پژوهش مایل هستیم به تبیین این کلید واژه و همچنین کالبد شکافی و ترسیم این موضوع در برهه هایی از تاریخ از جمله تاریخ اسلام، تاریخ معاصر بپردازیم.
نرمش قهرمانانه از نگاه قرآن
قرآن، مستکبر را دشمن خدا می خواند مثلا در سوره ممتحنه در اولین آیه قرآن می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لاتتخذوا عدوی و عدوکم اولیاء (یا) تُلْقُونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّهِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءکُم مِّنَ الْحَقِّ» (۲) این کفر به معنای کفر اعتقادی نیست بلکه یعنی اصلا به این حق شما باور ندارند و حتی حقی برای شما قائل نیستند. «تسرون الیهم بالموده و انا اعلم ….» در اینجا خداوند اشاره می کند به اینکه در صدر اسلام یک عده ای می خواستند با مستکبرین به خاطر رونق کسب و کارشان دوستی داشته باشند که خداوند تأکید می کند که دوستی با آنها ممنوع است چراکه آنها در این دوستی برای تضییع حقتان می آیند. دوم اینکه تکیه کردن بر آنها ممنوع است، همچنین می فرماید یکی از نشانه های استکبار، ظالم بودن آنهاست. تکیه به آنها نکنید که دین و دنیایتان را می برند. در کل قرآن کریم از استکبار به طاغوت یاد می کند و می فرماید رسیدن به توحید بدون اجتناب از طاغوت میسر نیست «و من یکفر بالطاغوت…» (۳) اول پشت کردن به طاغوت است و بعدا می فرماید «و یؤمن بالله…» یعنی زمانی انسان ایمان به خدا و آن آزادی را پیدا می کند که کفر به طاغوت را قبلا داشته باشد در واقع همان لا اله الا الله است یعنی اول لا اله و پشت کردن به معبودهای دیگر را بگو، بعد الا الله را بگو که یؤمن بالله تحقق پیدا کند، می فرماید هرکس کفر به طاغوت و ایمان به خدا داشته باشد «فقد استمسک بالعروه الوثقی» به دستگیره محکمی چسبیده که « لاانفصامِ لها » دیگر گسستنی نیست و یا بنا برآیه «وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ * وَإِن یُرِیدُواْ أَن یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللّهُ هُوَ الَّذِیَ أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِینَ» (۴)بنا به آیات فوق، شاید بتوان این گونه استنباط کرد که اگر یقینی بر وجود خدعه و فریب در پیشنهاد دشمن وجود نداشته باشد، تکلیف رهبر مسلمین، نرمش در مقابل پیشنهاد آنان است. البته اگر به یقین شواهدی دال بر نیرنگ و فریب در این پیشنهاد دیده شد قطعا ماجرا متفاوت خواهد بود، همچنین در آیه «وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّهٍ …» قرآن دستور بر تجهیز مسلمین و تقویت ساخت درونی و بنیه دفاعی می دهد و پس از آن بر پذیرش درخواست صلح دستور می دهد. نرمش قهرمانانه
بنابراین با توجه به مبانی قرآن و شرایط روز وظیفه یک جامعه اسلامی در مقابله با استکبار این است که همانند پیامبر(ص) در عین اینکه با کفار ستیز دارد و مأمور است به «قاتلوا ائمه الکفر انهم لا أیمان لهم» (۵)، در عین حال آن نرمش های قهرمانانه خویش را هم دارد یعنی توجه به بحث دشمنی انسان را بسیار هوشیار می کند. می توانیم در عین تعامل داشتن، دشمن را دشمن بدانیم و خطوط قرمز و اصول ثابت و متغیرمان را بشناسیم و در همان چارچوب دینی حرکت کنیم؛ یعنی همان فرمایشات رهبری معظم است که تعبیر «نرمش قهرمانانه» را عنوان کردند. این تعبیر عصاره ای از آیات و روایات و سیره پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) است.
نرمش قهرمانانه از نگاه امام خامنه ای (مدظله العالی)
برای فهم دقیق و صحیح این کلیدواژه، باید به بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی) توجه و تمرکز کنیم؛ زیرا تبیین و واکاوی این موضوع فقط و فقط در اندیشه‌ی معظم‌له ممکن است. با توجه به بیانات معظم‌له، نرمش قهرمانانه را چنین می‌توان تبیین کرد:
ایشان در این باره، در ملاقات اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمودند: ما مخالف باحرکت‌های صحیح و منطقی دیپلماسی هم نیستیم؛ چه در عالم دیپلماسی، چه در عالم سیاست‌های داخلی. بنده معتقد به همان چیزی هستم که سال‌ها پیش اسم‌گذاری شد نرمش قهرمانانه؛ نرمش در یک جاهایی بسیار لازم است، بسیار خوب است؛ عیبی ندارد، اما این کشتی‌گیری که دارد با حریف خودش کشتی می‌گیرد و یک جاهایی به دلیل فنی، نرمشی نشان می‌دهد، فراموش نکند که طرفش کیست؛ فراموش نکند که مشغول چه کاری است؛ این شرط اصلی است؛ بفهمند که دارند چه کار می‌کنند، بدانند که با چه کسی مواجه‌اند، با چه کسی طرف‌اند، آماج حمله‌ی طرف آنها کجای مسأله است؛ این را توجه داشته باشند. (۶) مقام معظم رهبری همچنین در سال های پیشین نیز این عبارت را بکار بردند. ایشان در ملاقات اهالی دیپلماسی خارجی، فرمودند: عرصه سیاست خارجى میدان نرمش‌هاى قهرمانانه است. (۷) همچنین در دیدار با اعضای مجلس خبرگان در شهریور سال ۹۲ فرمودند: در این سال‌ها جبهه‌بندى‌هاى منطقه‌اى و جهانى هم آشکار شده. البتّه نرمش و انعطاف و مانور هنرمندانه و قهرمانانه در همه عرصه‌هاى سیاسى، یک کار مطلوب و مورد قبولى است. (۸) نرمش قهرمانانه
پس از این سخنرانی، عده‌ای از رسانه های مکتوب و مجازی داخلی و خارجی طبق معمول به تحلیل و اظهار نظرهای عجولانه خود در ارتباط با این موضوع پرداخته اند، در این بین برخی ضدانقلابیون لمپنی فرصت را غنیمت دانستند و با الحان و عباراتی در شأن خود، نسبت به این عبارت عمیق واکنش نشان دادند که آنها مصداق بارز این ضرب المثل هستند ” مه فشاند نـور و سگ عوعو کند ***هر کسی بر طینت خود می تند!
در مورد تبیین این عبارت باید به خود سخنان امام خامنه ای مراجعه کرد، ایشان در سال ۱۳۷۵ در دیدار با اهالی دیپلماسی “نرمش قهرمانانه” را بابکار بردن کلمه «حریر تیز و سخت» بیان کردند که تمثالی از «نرمش قهرمانانه» است. حریری که در عین لطافت و نرمی، تیز و برنده است. این حریر در هر زمان که لازم باشد، با حرکت و تغییر موقعیت، نرمش خود را نشان خواهد داد و در تنگنای محدودیت قالب‌ها منفعل نخواهد شد، اما این لطافت هرگز مانع برندگی آن در لحظات اساسی، شرایط مهم و زمان لازم همچون شمشیری تیز در برابر دشمن نخواهد گردید. در عین حال هیچگاه دشمن به دلیل نرمش و لطافت آن، طمع نخواهد کرد که بتواند آن را از بین ببرد یا مصادره نماید، زیرا همواره از سنگ و پولاد سخت‌تر است و سختی و سهل الوصول نبودن آن، دشمن را ناکام خواهد گذارد. این همان شیوه‌ای است که حضرت امام راحل رضوان الله تعالی علیه، در طول حیات پربرکت خویش، آن را به کار بردند.(۹) نرمش قهرمانانه
درواقع این عبارت، نوعی دستورالعمل حساب شده برای اقدام در مقابل حریف است. چنین جمع اضدادی، بدون داشتن مبنا، مهارت و حد و مرز قابل تحقق نخواهد بود. همچنین نرمش مورد نظر ایشان، نرمشی توأم با عقب نشینی و کوتاه آمدن از مواضع اصولی نیست بلکه نرمش قهرمانانه یعنی قدرت مانور بین “اقتدار” و “انعطاف” ذیل سه اصل عزت، حکمت و مصلحت. مقام معظم رهبری در این باب می‌فرمایند: «عزت وحکمت و مصلحت، یک مثلث الزامی برای چارچوب ارتباطات بین‌المللی ماست. عزت: الاسلامی علو و لا یعلی علیه، لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا… عزت یعنی تحمیل هیچ کس را قبول نکردن… ملت ما باید در روابط بین‌المللی خواری نبیند و اهانت نشود. هیچ کس حق ندارد اهانت به ملت ایران را در کمترین برخورد با دیگران قبول کند. اگر کسی اهانت‌پذیر است، برای خودش اهانت‌پذیر است؛ برای ملت ایران نمی‌شود؛ حق ندارد. ملت ایران، ملتی سرافراز و بزرگ و جان‌دار است و نشان داده است که قدرت حضور درصحنه‌های دنیا را دارد… حکمت یعنی حکیمانه و سنجیده کار کردن. هیچ گونه نسنجیدگی را نباید در اظهارات دیپلماتیک و هر آنچه که مربوط به سیاست خارجی و ارتباطات جهانی است، راه داد. همه چیز باید سنجیده باشد. و اما مصلحت. مراد، مصلحت شخص من و شما نیست که اگرما این اقدام را کردیم، ممکن است برایمان گران تمام بشود. نه، گران هم که تمام بشود، مگر ما که هستیم؟ اگر کاری به مصلحت کشور و به مصلحت انقلاب است، ولی به مصلحت شخص من نیست، گو مباش، چه اهمیتی دارد؟ مصلحت یعنی مصلحت انقلاب و این مصلحت همه‌جانبه است»(۱۰)
