فرق بين شريعت و دين و ملت در اصطلاح قرآن

كلمه شريعت به معناى طريق است، و اماكلمه دين و كلمه ملت معناى طريقه خاصى است، يعنى طريقه‏اى كه انتخاب واتخاذ شده‏باشد، ليكن ظاهرا در عرف و اصطلا قرآن كريم كلمه شريعت در معنائى استعمال مى‏شود كه‏خصوصى‏تر از معناى‏دين است، همچنانكه آيات زير بر آن دلالت دارد، توجه بفرمائيد: ، و من يبتغ غير الاسلام دينا فلن يقبل‏منه، و هو فى الاخرة من‏الخاسرين(4) كه از اين دو آيه به خوبى بر مى‏آيد هر طريقه و مسلكى‏در پرستش خداى تعالى‏دين هست ولى دين مقبول درگاه خدا تنها اسلام است، پس دين از نظر قرآن معنائى عمومى و وسيع‏دارد، حال اگر آن دو آيه را ضميمه كنيم به آيه زير كه مى‏فرمايد:لكل جعلنا منكم‏شرعة و منهاجا – براى هر يك از شما پيامبران‏شرعه و منهاجى قرار داديم، و به آيه ثم‏جعلناك على‏شريعة من الامر فاتبعها (5) ، اين معنا بدست مى‏آيد كه شريعت عبارت است ازطريقه‏اى خاص، يعنى‏طريقه‏اى كه براى امتى از امت‏ها و يا پيامبرى از پيامبران مبعوث به‏شريعت تعيين و آماده شده باشد، مانندشريعت نوح، و شريعت ابراهيم، و شريعت موسى، وشريعت عيسى، و شريعت محمد(ص)، و اما دين عبارت است از سنت وطريقه‏الهيه حال خاص به هر پيامبرى و يا هر قومى كه مى‏خواهد باشد، پس كلمه دين معنائى‏عمومى‏تر از كلمه شريعت‏دارد، و به همين جهت است كه شريعت نسخ مى‏پذيرد، ولى دين به‏معناى عمومى‏اش قابل نسخ نيست.

البته در اين ميان فرق ديگرى نيز بين شريعت و دين هست و آن اين است كه‏كلمه دين‏را مى‏توان هم به يك نفر نسبت داد و هم به جماعت، حال هر فردى‏و هر جماعتى كه‏مى‏خواهد باشد ولى كلمه شريعت رانمى‏شود به يك نفر نسبت داد، و مثلا گفت فلانى‏فلان شريعت را دارد، مگر آن كه يك نفر آورنده آن‏شريعت و يا قائم به امر آن باشد، پس‏مى‏شود گفت دين مسلمانان و دين يهوديان و دين عيسويان و نيز مى‏شود گفت‏شريعت‏مسلمانان‏و يهوديان همچنانكه مى‏توان گفت دين و شريعت‏خدا و دين و شريعت محمد و دين زيد و عمروو…ولى نمى‏توان گفت‏شريعت‏زيد و عمرو، و شايد علت آن اين باشد كه در معناى كلمه شريعت بوئى از يك معناى حدثى‏هست و آن عبارت است از تمهيد طريق و نصب آن، پس‏مى‏توان گفت‏شريعت عبارت است از طريقه‏اى كه خدا مهيا و آماده كرده و يا طريقه‏اى‏كه‏براى فلان پيغمبر و يا فلان امت معين شده، ولى نمى‏توان گفت طريقه‏اى كه براى سابق‏هست، به اضافه چيزهائى‏كه در آن شرايع نبوده و يا كنايه است از اينكه تمامى شرايع قبل ازاسلام و شريعت اسلام حسب لب‏و واقع داراى حقيقتى واحده‏اند، هر چند كه در امت‏هاى‏مختلف به خاطر استعدادهاى‏مختلف آنان اشكال و دستورات مختلفى دارند، همچنان كه آيه‏شريفه:ان اقيموا الدين و لا تتفرقوا فيه(6) نيز بر اين معنا اشعار و بلكه دلالت دارد.

بنا بر اين اگر شريعت‏هاى‏خاصه را به دين نسبت مى‏دهيم و مى‏گوئيم همه اين شريعت‏ها دين خدا است، با اينكه دين يكى است ولى شريعت‏هايكديگر را نسخ مى‏كنند، نظير نسبت دادن احكام جزئى در اسلام، به اصل دين است، با اينكه اين احكام‏بعضى ناسخ وبعضى منسوخند با اين حال مى‏گوئيم فلان حكم از احكام دين اسلام بوده و نسخ شده و يا فلان‏حكم‏از احكام دين اسلام است، بنا بر اين بايد گفت: خداى سبحان بندگان خود را جز به يك‏دين متعبد نكرده، و آن يك‏دين عبارت است از تسليم او شدن چيزى كه هست براى رسيدن‏بندگان به اين هدف راههاى مختلفى قرار داده، و سنت‏هاى‏متنوعى باب كرده، چون هر امتى‏مقدار معينى استعداد داشته و آن سنت‏ها و شريعت‏ها عبارت است از شريعت نوح،ابراهيم، موسى، عيسى و محمد(ص)، همچنانكه مى‏بينيم چه بسا شده كه درشريعت واحده‏اى بعضى از احكام به وسيله‏بعضى ديگر نسخ شده، براى اينكه مصلحت‏حكم‏منسوخ مدتش سر آمده، و زمان براى مصلحت‏حكم ناسخ فرا رسيده،مانند نسخ شدن حكم حبس‏ابد در زناى زنان كه نسخ شد، و حكم تازيانه و سنگسار به جاى آن آمد، و مانند مثالهائى ديگر، دليل بر اين‏معنا آيه شريفه: و لو شاء الله لجعلكم امة واحدة و لكن ليبلوكم فيماآتاكم…است كه به زودى تفسيرش مى‏آيد.

معناى كلمه ملت ونسبت آن باشريعت ودين: تا اين جا معناى‏شريعت و دين و فرق بين آن دو روشن شد، حال ببينيم كلمه ملت به‏چه معنا است؟و معناى آن چه نسبتى‏با شريعت و دين دارد؟ملت عبارت است ازسنت‏زندگى يك قوم، و گويا در اين ماده بوئى از معناى مهلت دادن وجوددارد، در اين صورت‏ملت عبارت مى‏شود ازطريقه‏اى كه از غير گرفته شدهباشد، البته اصل در معناى اين كلمه‏آن طوركه بايد روشن نيست، آنچه به ذهن نزديك‏تر است اين است كه ممكن است مرادف باكلمه شريعت باشد، به اين معناكه ملت هم مثل شريعت عبارت است از طريقه‏اى خاص، به‏خلاف كلمه دين،بله اين فرق بين دو كلمه ملت وشريعت هست،كه شريعت ازاين جهت در آن طريقه خاص استعمال مى‏شود، و به اين عنايت آن طريقه را شريعت مى‏گويندكه: طريقه‏اى‏است كه از ناحيه خداى تعالى و به منظور سلوك مردم به سوى اوتهيه و تنظيم‏شده، و كلمه ملت به اين عنايت درآن طريقه استعمال مى‏شود كه مردمى آن طريقه را ازغير گرفته‏اند و خود را ملزم مى‏دانند كه عملا از آن پيروى كنند،و چه بسا همين فرق باعث‏شده‏كه كلمه ملت را به خداى تعالى نسبت نمى‏دهند و نمى‏گويندملت‏خدا، ولىدين خداوشريعت‏خدامى‏گويند،و ملت را تنها به پيغمبران نسبت مى‏دهند و مى‏گويند: ملت‏ابراهيم، چون اين ملت بيانگرسيره و سنت ابراهيم(ع)است و همچنين به مردم‏و امت‏ها نسبت مى‏دهند و مى‏گويند ملت مردمى با ايمان و يا ملت مردمى بى‏ايمان، چون ملت از سيره وسنت عملى آن مردم خبر مى‏دهد، در قرآن كريم آمده: ملة ابراهيم‏حنيفا و ماكان من المشركين (1) ، و نيز از يوسف(ع)حكايت كرده كه گفت: انى تركت‏ملة قوم‏لا يؤمنون بالله، و هم بالآخرة هم كافرون، و اتبعت ملة آبائي ابراهيم‏و اسحق‏و يعقوب (2) ، كه در آيه اول كلمه‏ملت در مورد فرد، و در آيه دوم هم در مورد فرد و هم در موردقوم استعمال شده، و در آيه بعدى كه حكايت كلام كفار به‏پيغمبران خويش است تنها در موردقوم به كار رفته(توجه فرمائيد) لنخرجنكم من ارضنا او لتعودن فى ملتنا (3) .

پس خلاصه آنچه گفتيم اين شد كه دين در اصطلاح قرآن‏اعم از شريعت و ملت است‏و شريعت و ملت دو كلمه تقريبا مترادفند با مختصر فرقى كه از حيث عنايت لفظ در آن دوهست.

_______________________________________________________

(1)مفردات راغب ص 258.

(2)مفردات راغب ص 506.

(3)دين نزدخدا و مقبول درگاه او تنها اسلام است.سوره آل عمران، آيه 19.

(4)و كسى كه غير از اسلام‏دينى ديگر بپذيرد از او قبول نمى‏شود، و او در آخرت از زيانكاران است. سوره آل عمران، آيه 85.

(5)و سپس تو را بر شريعتى از امر دين‏قرار داديم، پس همان شريعت را پيروى كن.سوره جاثيه، آيه 18.

(6)دين‏را بپا داريد، و در آن متفرق مشويد.سوره شورى، آيه 13.

ترجمه الميزان ج 5 ص 573

  

  • تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری عنوان ادبیات پایداری معمولاً به آثاری اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایط…
  • تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    ادبیات و زبان فارسی ادبیات یکی از گونه های هنر است و کلمات ، مصالح و موادی هستند که شاعر و…
  • تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    احمد شاملو احمد شاملو، شاعر، نویسنده، فرهنگ ‌نویس، ادیب و مترجم ایرانی، در بیست و یکم آذرم…
بارگذاری بیشتر مطالب مرتبط
  • تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری عنوان ادبیات پایداری معمولاً به آثاری اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایط…
  • تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    ادبیات و زبان فارسی ادبیات یکی از گونه های هنر است و کلمات ، مصالح و موادی هستند که شاعر و…
  • تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    احمد شاملو احمد شاملو، شاعر، نویسنده، فرهنگ ‌نویس، ادیب و مترجم ایرانی، در بیست و یکم آذرم…
بارگذاری در کافه تحقیق

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

بررسی

تحقیق ادبیات پایداری

تحقیق ادبیات پایداری عنوان ادبیات پایداری معمولاً به آثاری اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایط…