دلایل صلح امام حسن با معاویه

با توضیحى که ذیلا خواهد آمد و با توجه بدانچه گفته شد، براى امام حسن(ع)راهى جز پذیرفتن صلح و کناره‏ گیرى از حکومت‏ باقى نماند، و به همین جهت‏ با شرایطى که در ذیل خواهید خواند، امام حسن(ع)پیشنهاد صلح را پذیرفت، و براى مدتى محدود حکومت را به معاویه واگذار فرمود.

با دقت در مواد صلحنامه براى هر خواننده بخوبى روشن مى‏شود که امام(ع)در این قرارداد هیچ گونه امتیازى به معاویه نداد…و حکومت او را به عنوان خلافت و زمامدارى بر مسلمانان به رسمیت نشناخته…، بلکه خلافت را حق مسلم خود دانسته، و بطلان ادعاى معاویه را در این باره به اثبات رسانده…

متن قرارداد و مواد صلحنامه
مخفى نماند که روایت کاملى که شامل تمامى مواد قرارداد و صلحنامه باشد ظاهرا به دست نیامده، و آنچه نقل شده و به طور پراکنده ومختلف در کتابها و روایات آمده، جمعا از پنج‏یا شش ماده تجاوز نمى‏کند…و بلکه در پاره‏اى از روایات مانند روایت طبرى آمده که معاویه کاغذ سفیدى را مهر و امضا کرد و براى امام(ع)فرستاد و نوشت هر چه مى‏خواهى در آن بنویس که مورد قبول من قرار خواهد گرفت (۱) …

اما در روایات دیگر به طور پراکنده موادى از قرارداد و صلحنامه ذکر شده که از آن جمله است:

۱٫حکومت‏به معاویه واگذار مى‏شود بدین شرط که به کتاب خدا و سنت پیغمبر (۲) ص)و سیره خلفاى شایسته عمل کند. (۳)

۲٫پس از معاویه حکومت متعلق به حسن است (۴) و اگر براى او حادثه‏اى پیش آمد، متعلق به حسین (۵) .و معاویه حق ندارد کسى را به جانشینى خود انتخاب کند.

۳٫معاویه باید ناسزا به امیر المؤمنین و لعنت‏بر او را در نمازها ترک کند (۶) و على را جز به نیکى یاد ننماید. (۷) .مردم در هر گوشه از زمینهاى خدا-شام یا عراق یا یمن و یا حجاز-باید در امن و امان باشند و سیاه‏پوست و سرخ‏پوست از امنیت‏برخوردار باشند، و معاویه باید لغزشهاى آنان را نادیده بگیرد و هیچ کس را بر خطاهاى گذشته‏اش مؤاخذه نکند، و مردم عراق را به کینه‏هاى گذشته نگیرد (۸) .اصحاب على در هر نقطه‏اى که هستند در امن و امان باشند، و کسى از شیعیان على مورد آزار واقع نشوند، و یاران على بر جان و مال و ناموس و فرزندانشان بیمناک نباشند، و کسى ایشان را تعقیب نکند و صدمه‏اى بر آنان وارد نسازد و حق هر حقدارى بدو برسد و هر آنچه در دست اصحاب على است از آنان بازگرفته نشود. (۹) به قصد جان حسن بن على و برادرش حسین و هیچ یک از اهل بیت رسول خدا(ص)توطئه‏اى در نهان و آشکار نشود، و در هیچ یک از سرزمینهاى اسلام، ارعاب و تهدیدى نسبت‏به آنان انجام نگیرد. (۱۰)

۵٫معاویه نه حق دارد خود را امیر المؤمنین بنامد، و نه اینکه شهادتى نزد حسن بن على اقامه کند… (۱۱) در اینجا ماده دیگرى نیز در برخى از روایات ذکر شده به این مضمون: بیت المال کوفه که موجودى آن پنج میلیون درهم است مستثنى است و تسلیم حکومت نمى‏شود، و معاویه باید هر سال دو میلیون درهم براى حسن بفرستد، و بنى هاشم را از بخششها و هدیه‏ها بر بنى امیه امتیاز دهد، و یک میلیون درهم در میان بازماندگان شهدایى که در رکاب امیر المؤمنین در جنگهاى جمل و صفین کشته شده‏اند، تقسیم کند، و اینها همه باید از محل خراج دارابجرد (۱۲) تادیه شود. (۱۳)

اما برخى از نویسندگان در صحت آن تردید کرده و آن را ساخته و پرداخته دست امویان و عباسیان دانسته‏اند که پیوسته در صدد ضربه‏زدن به مقام و شخصیت‏خاندان رسول خدا(ص)و بخصوص امام حسن(ع)بودند که فرزندانش پیوسته در برابر عباسیان قیام مى‏کردند و مزاحم حکومت آنان بودند، و وجود چنین ماده‏اى را در قرارداد صلح مخالف شان و مقام امام حسن(ع)مى‏دانند (۱۴) ، و الله اعلم.به هر صورت از ابن قتیبه نقل شده است که در پایان قرارداد، عبد الله بن عامر-فرستاده معاویه-قیود و شروط حسن(ع)را به همان صورتى که آن حضرت بدو گفته بود براى معاویه نوشت و فرستاد، و معاویه همه آنها را به خط خود در ورقه‏اى نوشت و مهر کرد، و پیمانهاى مؤکد و سوگندهاى شدید بر آن افزود، و همه سران شام را بر آن گواه گرفت، و آن را براى نماینده خودعبد الله فرستاد و او آن را به حسن(ع)تسلیم کرد. (۱۵)

دیگر مورخان، جمله‏اى را که معاویه در پایان قرارداد نوشته و با خدا بر وفاى بدان، عهد و میثاق بسته، چنین آورده‏اند: «به عهد و میثاق خدایى و به هر آنچه خداوند مردم را بر وفاى بدان مجبور ساخته، در ذمه معاویة بن ابى سفیان است که به مواد این قرارداد عمل کند». (۱۶)

و این قرارداد بنا بر صحیحترین روایات، در نیمه جمادى الاولى سال ۴۱ هجرى به امضا رسید. (۱۷)

روایات دیگرى از امام حسن(ع)در انگیزه صلح

۱٫شیخ صدوق(ره)در کتاب علل الشرایع به سند خود از ابى سعید عقیصا روایت کرده که وقتى به نزد امام حسن(ع)رفت و به آن حضرت عرض کرد: اى فرزند رسول خدا چرا با اینکه مى‏دانستى حق با شماست‏با معاویه گمراه و ستمگر صلح کردى؟

امام(ع)در پاسخ فرمود: «یا ابا سعید الست‏حجة الله تعالى ذکره على خلقه، و اماما علیهم بعد ابی علیه السلام؟قلت: بلى!

قال: الست الذى قال رسول الله(ص)لی و لاخى: الحسن و الحسین امامان قاما او قعدا؟ قلت: بلى!

قال: فانا اذن امام لو قمت و انا امام اذا قعدت یا با سعید علة مصالحتی لمعاویة علة مصالحة رسول الله(ص)لبنی ضمرة و بنی اشجع، و لاهل مکة حین انصرف من الحدیبیة، اولئک کفار بالتنزیل و معاویة و اصحابه کفار بالتاویل، یا با سعید اذا کنت اماما من قبل الله تعالى ذکره لم یجب ان یسفه رایی فیما اتیته من مهادنة او محاربة، و ان کان وجه الحکمة فیما اتیته ملتبسا.

الا ترى الخضر(ع)لما خرق السفینة و قتل الغلام و اقام الجدار سخط موسى(ع)فعله، لاشتباه وجه الحکمة علیه حتى اخبره فرضی، هکذا انا سخطتم علی بجهلکم بوجه الحکمة فیه، و لولا ما اتیت لما ترک من شیعتنا على وجه الارض احد الا قتل‏» (۱۸)

(اى ابا سعید آیا من حجت‏خداى تعالى بر خلق او و امام و رهبر آنها پس از پدرم(ع) نیستم!گفتم: چرا!

فرمود: آیا من نیستم که رسول خدا(ص)درباره من و برادرم حسین فرمود: «حسن و حسین(ع)هر دو امام هستند، چه قیام کنند و چه قعود؟گفتم: چرا!

فرمود: پس من اکنون امام و رهبرم چه قیام کنم و چه نکنم.اى ابا سعید علت مصالحه من با معاویه همان علت مصالحه‏اى است که رسول خدا(ص)با بنى ضمرة و بنى اشجع و مردم مکه در بازگشت از حدیبیة کرد، آنان کافر بودند به تنزیل(و ظاهر صریح آیات) قرآن، و معاویه و اصحاب او کافرند به تاویل(و باطن آیات)قرآن، اى ابا سعید وقتى من از جانب خداى تعالى امام هستم نمى‏توان مرا در کارى که کرده‏ام چه صلح‏و چه جنگ تخطئه کرد، اگر چه سر کارى که کرده‏ام براى دیگران روشن و آشکار نباشد.

آیا خضر را ندیدى که وقتى آن کشتى را سوراخ کرد، و آن پسر را کشت، و آن دیوار را بر پا داشت، کار او مورد اعتراض موسى(ع)قرار گرفت چون سر آن را نمى‏دانست، تا وقتى که علت را به او گفت راضى گشت، و همین گونه است کار من که شما به خاطر اینکه سر کار ما را نمى‏دانید مرا هدف اعتراض قرار داده‏اید، در صورتى که اگر این کار را نمى‏کردم احدى از شیعیان ما بر روى زمین باقى نمى‏ماند، و همه را مى‏کشتند.)

و نظیر همین علت در روایت دیگرى نیز که طبرسى(ره)در احتجاج (۱۹) از آن حضرت نقل کرده، آمده است.

۲٫زید بن وهب جهنى گوید: هنگامى که امام حسن را خنجر زدند و در مدائن بسترى و دردمند بود، به نزد آن حضرت رفته و گفتم: چه تصمیمى دارى که مردم متحیر و سرگردان‏اند؟حضرت در پاسخ من چنین فرمود:

«ارى و الله معاویة خیرا لی من هؤلاء.یزعمون انهم لی شیعة ابتغوا قتلی و انتهبوا ثقلی، و اخذوا مالی، و الله لان آخذ من معاویة عهدا احقن به دمی و آمن به فی اهلی خیر من ان یقتلونی فتضیع اهل بیتی و اهلی، و الله لو قاتلت معاویة لاخذوا بعنقی حتى یدفعونی الیه سلما.

فو الله لان اسالمه و انا عزیز خیر من ان یقتلنی و انا اسیره او یمن علی فتکون سبة على بنی هاشم الى آخر الدهر، و معاویة لا یزال یمن بها و عقبه على الحی منا و المیت…» (۲۰)

(من به خدا معاویه را براى خودم بهتر از اینان مى‏دانم که خیال مى‏کنندشیعه من هستند و نقشه قتل مرا مى‏کشند، و اثاثیه مرا غارت کرده و مالم را مى‏برند، به خدا سوگند اگر من از معاویه پیمانى بگیرم که خونم را حفظ کنم و در میان خاندانم در امان باشم، بهتر است از اینکه اینان مرا بکشند و خانواده و خاندانم تباه گردند، به خدا سوگند اگر با معاویه بجنگم هم اینان(که ادعاى شیعه‏گرى مرا مى‏کنند)گردنم را گرفته و تسلیم معاویه‏ام خواهند کرد.

به خدا سوگند اگر من با او مسالمت کنم در حالى که عزیز و محترم هستم، بهتر است که مرا بکشد در حالى که اسیر او باشم و یا بر من منت نهاده(و آزادم کند)و تا روز قیامت ننگى براى بنى هاشم باشد، و پیوسته معاویه و دودمانش بر زنده و مرده ما نت‏بگذارند.)

۳٫سلیم بن قیس هلالى روایت کرده که چون معاویه به کوفه آمد، امام حسن(ع)در حضور او برخاسته و بر فراز منبر رفت، و پس از حمد و ثناى الهى فرمود:

(اى مردم معاویه چنین پنداشته که من او را شایسته خلافت مى‏دانم و خود را شایسته نمى‏دانم، ولى معاویه دروغ پنداشته، من از هر کس نسبت‏به مردم و رهبرى آنها شایسته‏ترم هم در کتاب خدا و هم از زبان پیغمبر خدا، سوگند به خدا مى‏خورم که اگر مردم با من بیعت مى‏کردند و فرمانبرداریم کرده و یاریم مى‏نمودند، آسمان باران خود را به ایشان مى‏داد، و زمین‏برکت‏خود را، و تو اى معاویه هیچ گاه در حکومت طمع نمى‏کردى، در صورتى که پیغمبر خدا(ص)فرمود: هیچ گاه مردى-با اینکه داناتر از او در میان مردم باشد-سرپرستى ملتى را به عهده نمى‏گیرد جز آنکه کار آنها رو به پستى گراید تا آنجا که به آیین گوساله‏پرستى باز گردند.)

۴٫علامه قندوزى از علماى اهل سنت در کتاب ینابیع المودة از آن حضرت روایت کرده که درباره علت صلح با معاویه سخنرانى کرده، چنین فرمود:

«ایها الناس قد علمتم ان الله جل ذکره و عز اسمه هداکم بجدى و انقذ کم من الضلالة، و خلصکم من الجهالة، و اعزکم به بعد الذلة، و کثرکم به بعد القلة، و ان معاویة نازعنى حقا هولى دونه، فنظرت لصلاح الامة و قطع الفتنة و قد کنتم بایعتمونى على ان تسالموا من سالمنى و تحاربوا من حاربنى، فرایت ان اسالم معاویة و اضع الحرب بینى و بینه، و قد صالحته و رایت ان حقن الدماء خیر من سفکها و لم ارد بذلک الا صلاحکم و بقائکم‏«و ان ادری لعله فتنة لکم و متاع الى حین‏» (۲۲)

(اى مردم بخوبى دانسته‏اید که خداى بزرگ شما را به وسیله جد من(ص)هدایت فرمود، و از گمراهى نجات داد، و از نادانى و جهالت رهانید، و پس از خوارى عزیزتان کرد و بعد از قلت و کمى عددتان بسیار کرد، و همانا معاویه درباره حقى که مخصوص به من ست‏با من به منازعه برخاسته و من صلاح امت و قطع فتنه را در نظر گرفتم و شما هم با من بیعت کردید تا با هر کس که من مسالمت کردم مسالمت کنید، و با هر کس جنگیدم بجنگید، و من چنان دیدم که با معاویه به مسالمت رفتار کنم و آتش بس برقرار سازم و با او مصالحه کنم، و چنان دیدم که جلوگیرى از خونریزى بهتر است، و منظورى از این کار جز خیرخواهى و بقاى شما ندارم‏«و اگر چه من مى‏دانم شاید براى شما آزمایش و بهره‏اى است تا مدتى معین‏.)

  

لینک دانلود فایل دلایل صلح امام حسن با معاویه pdf
  • تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری عنوان ادبیات پایداری معمولاً به آثاری اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایط…
  • تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    ادبیات و زبان فارسی ادبیات یکی از گونه های هنر است و کلمات ، مصالح و موادی هستند که شاعر و…
  • تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    احمد شاملو احمد شاملو، شاعر، نویسنده، فرهنگ ‌نویس، ادیب و مترجم ایرانی، در بیست و یکم آذرم…
بارگذاری بیشتر مطالب مرتبط
  • تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری

    تحقیق ادبیات پایداری عنوان ادبیات پایداری معمولاً به آثاری اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایط…
  • تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    تحقیق درباره زبان و ادبیات فارسی

    ادبیات و زبان فارسی ادبیات یکی از گونه های هنر است و کلمات ، مصالح و موادی هستند که شاعر و…
  • تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    تحقیق زندگینامه احمد شاملو

    احمد شاملو احمد شاملو، شاعر، نویسنده، فرهنگ ‌نویس، ادیب و مترجم ایرانی، در بیست و یکم آذرم…
بارگذاری در کافه تحقیق

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

بررسی

تحقیق ادبیات پایداری

تحقیق ادبیات پایداری عنوان ادبیات پایداری معمولاً به آثاری اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایط…